Ευχαριστώ θερμά τον κ. Δημήτρη Ευαγγελίδη που με επέλεξε να παρουσιάσω το βιβλίο του ΑΡΧΑΙΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ (ΕΘΝΟΛΟΓΙΑ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ). Τον ευχαριστώ, όπως και τους προλαλήσαντες για τα καλά τους λόγια. Ακάματος εργάτης της επιστήμης, ο κ. Δ. Ευαγγελίδης, του πνεύματος πρόσθεσε στην εργογραφία του άλλο ένα επικαιροποιημένο αξιολογότατο πόνημα για τη Μακεδονία. Κατάφερε ο αγαπητός κ. Ευαγγελίδης μέσα σε 148 σελίδες να παρουσιάσει με ενάργεια και πληρότητα, με ρέουσα και γλαφυρή γλώσσα την πορεία και εξέλιξη των Μακεδόνων στο διάβα των αιώνων από της εμφανίσεώς των στον ορίζοντα, το 2200/2100 π. Χ., μέχρι το 148 π.Χ., καλύπτοντας το ήμισυ της συνολικής υπερτετρακισχιλιετούς ιστορικής διαδρομής των.
Οι υψηλόσωμοι ορεσίβιοι Μακεδόνες, εμφανίζονται στο χώρο, που από την παρουσία τους ονομάζεται Μακεδονία, πριν από τους λεγόμενους ιστορικούς χρόνους. Κινούνται σε εποχή που καλύπτεται από τους μύθους, που φανερώνουν πρώτον ότι το φύλο αυτό μαζί με το αδελφικό του φύλο, τους Μάγνητες υπάρχει και κινείται στον μεταξύ Ολύμπου και Πιερίας χώρο με γενάρχες τον Μακεδόνα και τον Μάγνητα, οι οποίοι είναι γιοι του Διός και της Θυΐας, όπως μας πληροφορεί ο Ησίοδος. Το σχετικό απόσπασμα του Ησιόδου θα το βρείτε στη σελίδα 20 του βιβλίου του κ. Ευαγγελίδη, στο αρχαίο και σε μετάφραση. Η μετάφραση έχει ως εξής:
«Η Θυΐα συνέλαβε με τον Δία, τον θεό που χαίρεται τον κεραυνό, και του γέννησε δυο γιους, τον Μάγνητα και τον Μακεδόνα, που χαίρεται με τ’ άλογα, και αυτοί κατοίκησαν στην περιοχή της Πιερίας και του όρους Όλυμπος».
Αδιαμφισβήτητα Ελληνικά τα φύλα, με ρίζα του ονόματός τους κοινή, «μακ- που σημαίνει μέγεθος, με την ειδικότερη έννοια ύψος, την οποία συναντούμε και στις ελληνικές λέξεις μάκος – μήκος, μακρός κ.λπ.», όπως παρατηρεί ο κ. Ευαγγελίδης, έχουν και άλλα κοινά γνωρίσματα, όπως: θρησκεία, Κοινωνικό βίο, στρατιωτική εκπαίδευση και οργάνωση, με στόχο την ανάπτυξη δεσμών φιλίας μεταξύ των στρατιωτών, έχουν κοινές γιορτές, όπως τα Εταιρείδια, χορούς, όπως η Καρπαία και κοινή γλώσσα που είναι η Δωρική Ελληνική. Έλληνες αποκαλούνται οι Μακεδόνες από όλους τους αρχαίους συγγραφείς και Ελλάς και η Μακεδονία. Ο κ. Ευαγγελίδης μας γνωστοποιεί ότι και οι άλλοι λαοί όπως πχ οι Πέρσες αποκαλούσαν τους Μακεδόνες Έλληνες, αναφερόμενος στην επιγραφή του τάφου του Δαρείου, όπου οι Μακεδόνες ονομάζονται Γιουνάν και διακρίνονται από τους άλλους Γιουνάν από τον χαρακτηριστικό πίλο που φορούσαν και τους ξεχώριζε από τους άλλους Γιουνάν.
Στην μακραίωνη αυτή διαδρομή οι Μακεδόνες συναντούν και άλλα φύλα. Όλα αυτά τα φύλα παρελαύνουν στο βιβλίο του κ. Ευαγγελίδη με τα ονόματά τους. Στη σχετική αναφορά του σ’ αυτά, βλέπει ο αναγνώστης την επιστημοσύνη και το ταλέντο του εθνολόγου Ευαγγελίδη. Παρελαύνουν μπροστά μας οι: Φρύγες, που από την κεντρική Ευρώπη μεταναστεύουν προς Νότο και φτάνουν και εγκαθίστανται στη Μακεδονία περί το 1150. Πρωτεύουσά τους, όπως μας πληροφορεί ο συγγραφέας, η Έδεσσα. Και συνεχίζουν την παρέλασή τους λαοί, όπως οι: Ιλλυριοί, Ελιμιώτες, Λυγκηστές, Ορέστες, Τυμφαίοι, Παραυαίοι, Πελαγόνες, Δευρίωπες, Άλμωπες, Βισάλτες, Βίστωνες, Βοττιαίοι, Δάρδανοι, Εορδοί, Ήδωνες, Κρήστωνες, Μύγδονες, Οδόμαντες, Παίονες, Πίερες, Σιθωνοί και Σιντοί. Ελληνικά ή και βαρβαρικά κάποια από τα φύλα αυτά συν τω χρόνω υποτάσσονται κατά μέρη ή ως σύνολα στους Μακεδόνες Βασιλείς και συναποτελούν το Μακεδονικό Βασίλειο, ένα κράτος, ανερχόμενη, στον τότε γνωστό κόσμο, δύναμη, το αντίπαλο δέος της υπερδύναμης, που ακούει στο όνομα Περσία.
Στο βιβλίο του κ. Ευαγγελίδη προσαρτώνται δέκα χάρτες από τους οποίους oι πρώτοι έξι μας πληροφορούν για τους χώρους εγκαταστάσεως των ανωτέρω λαών, για την έκταση της αυτοκρατορίας του Αλεξάνδρου και για τα κράτη των διαδόχων. Οι άλλοι τέσσερες χάρτες οδοδεικτούν την κίνηση των ελληνικών διαλέκτων στον ελλαδικό χώρο, ώστε η ενάργεια της πληροφόρησης να εδράζεται επί γεωγραφικών απεικονίσεων.
Αναφερθήκαμε στους Μακεδόνες βασιλείς. Στο βιβλίο του κ. Ευαγγελίδη έχουμε συνοπτική, πολύ ενδιαφέρουσα περιγραφή του καθενός βασιλιά, χρήσιμη για την καθαρότητά της, ακόμα και στον ειδικό. Ο κ. Ευαγγελίδης συμβιβάζει τις πηγές και καταρτίζει τον κατάλογο των βασιλέων, ξεκινώντας από τον Κάρανο. Έτσι έχουμε σε πλήρη σειρά τους βασιλείς των Μακεδόνων, από τους οποίους ξεχωρίζουν οι: Κάρανος, Περδίκκας, Αλέξανδρος ο Α΄ ο Φιλέλληνας, γιός του Αμύντα του Α΄, ο Αρχέλαος, ο Φίλιππος ο Β΄ γιος του Αμύντα του Γ΄, και ο Αλέξανδρος ο Γ΄, ο Μέγας, γιος του Φιλίππου του Β΄.
Ενδιαφέρουσες προσωπικότητες οι βασιλείς, όρθωσαν το θαυμαστό Μακεδονικό οικοδόμημα, αποδίδοντας και αποδεχόμενοι τα εύσημα για τη συμμετοχή τους στο έργο της ανάδειξης της Μακεδονίας. Όλοι έχουν συμμετοχή στη δημιουργία του Μακεδονικού θαύματος, ιδιαιτέρως όμως ο Φίλιππος ο Β΄. Ο κ. Ευαγγελίδης γράφει για τον Φίλιππο, ήδη στον πρόλογό του, ότι γνωρίζουμε τον Φίλιππο ως στρατιώτη και ως πατέρα του Μ. Αλεξάνδρου και προσθέτει: «η σύγχρονη ιστοριογραφία δίνει πλέον μεγαλύτερο βάρος και σημασία στο έργο της αναδιοργάνωσης και αναμόρφωσης της αρχαίας Μακεδονίας από τον Φίλιππο τον Β΄, η τεράστια συμβολή του οποίου δεν είχε περιορισθεί μόνον στον στρατιωτικό τομέα».
Στον Φίλιππο ο σ. αφιερώνει τις σελίδες του βιβλίου του 46, 47, 48, 49, 50 και 51. Με αδρές γραμμές παρακολουθεί χρόνο με χρόνο τις δράσεις του Φιλίππου, από της ανόδου του στον θρόνο το 359 π.Χ., με πρώτη ενέργεια τον γάμο του με την αδελφή του βασιλιά των Ελιμιωτών, Δέρδα Β΄. Τις ενέργειες του Φιλίππου μπορούμε να τις ξεχωρίσουμε σε πολεμικές, πολιτικές, πολιτιστικές.
Πολεμικές ενέργειες:
(Κρατάμε τη σημείωση ότι ο Φίλιππος ανεβαίνει στο βασιλικό θρόνο το 359).
358 ( Άνοιξη). Υποτάσσει ο Φίλιππος τους Παίονες.
358 (Θέρος). Συγκρούεται με τους Ιλλυριούς (Δάρδανους) του Βάρδυλη και τους κατατροπώνει. Ο Βάρδυλης παραχωρεί στον Φίλιππο το Β/Δ τμήμα της Μακεδονίας και ο Φίλιππος παντρεύεται την θυγατέρα του Αυδάτα ή Ευρυδίκη, η οποία όμως πεθαίνει στη γέννα της θυγατέρας τους Κύννας ή Κυννάνης. Ο Φίλιππος χρόνο με χρόνο, αυξάνει και στερεώνει το κράτος του. Έτσι, μετά από δέκα ετών αγώνες, φτάνουμε στη μάχη της Χαιρώνειας.
338 (Θέρος). Διαβάζουμε στη σελίδα 51. «Η σύγκρουση έγινε στη Χαιρώνεια της Βοιωτίας (22 Αυγούστου), μεταξύ Αθηναίων, Θηβαίων, και των συμμάχων τους αφ’ ενός και των μακεδονικών-θεσσαλικών στρατευμάτων του Φιλίππου Β΄ αφ’ ετέρου, τα οποία ήσαν μεν ελαφρώς λιγότερα, αλλά εξαιρετικώς εκπαιδευμένα».
Πολιτικές ενέργειες: Ο Φίλιππος σε όλες του τις πολεμικές επιχειρήσεις κινείται πολιτικά. Ξεκινώντας από τους γάμους του, που τον συγγενεύουν με τη Θεσσαλία, την Ήπειρο κλπ. περνάμε στις σχέσεις του με τις Αμφικτιονίες, στη δημιουργία όλο και περισσότερο νέων συμμαχιών, στην απέναντι στους εχθρούς του αμφίσημη συμπεριφορά. Ιδιαιτέρως μεγαλόψυχη π.χ. ήταν η συμπεριφορά του προς το λαό της Μεθώνης, αλλά και προς τους Αθηναίους, ενώ η καταστροφή ακολουθεί άλλες κατακτήσεις, όπως Στάγιρα, Όλυνθος. Τέλος με την εμπιστοσύνη που δείχνει στον νεαρό γιό του, τον Αλέξανδρο, στα πολεμικά, αλλά και στην ανάθεση σ’ αυτόν της ευθύνης της διεκπεραίωσης ιδιαιτέρως σοβαρών συμφωνιών για τη διευθέτηση των συνεπειών του πολέμου δείχνει την πολιτική του οξυδέρκεια. Η πολιτική συμπεριφορά του Φιλίππου δεν είναι περιστασιακή. Είναι τακτική, είναι κατάσταση, είναι προορατική.
Πολιτιστικές ενέργειες:
Δεν πρέπει να προσπεράσουμε την κίνηση του Φιλίππου για την πνευματική προαγωγή του τόπου. Ο Αρχέλαος έφερε στη Μακεδονία τον Ευριπίδη. Ο Φίλιππος έφερε στη Μακεδονία, στη Μίεζα, τον «νου» της Ακαδημίας των Αθηνών, τον περίπου συνομήλικό του (ίσως και παιδικό του φίλο) τον Αριστοτέλη. Περί τους 15 επίλεκτοι νέοι από κάθε γωνιά της Μακεδονίας αποτέλεσαν τη μαγιά που θα περνούσε τη Μακεδονία στη γνώση και τη φιλοσοφία και θα την καθιστούσε πνευματικό εταίρο στο Ελληνικό στερέωμα.
Από εδώ, με το αρχαίο θέατρο στη νέα του πλέον μορφή και παρουσία, με τη φιλοσοφία, τις βιβλιοθήκες, τα γυμνάσια περνάμε στη νέα εποχή οργάνωσης των πόλεων, όπως μας αποκαλύπτονται σήμερα από την αρχαιολογική σκαπάνη στην αχανή Ανατολή και που αποτελούν μέχρι και σήμερα τη βάση σχεδιασμού των σύγχρονων πόλεων σε όλη την οικουμένη.
Στον Αλέξανδρο τον Γ΄, τον γιο του Φιλίππου Β΄, ο σ., αφιερώνει τις σελίδες 52, 53, 54 και 55. Αλέξανδρος ο Γ΄, ο Μέγας! Βασιλιάς της Μακεδονίας από το 336 μέχρι το 323. Τι να πούμε γι’ αυτόν! Είναι η πιο δοξασμένη μορφή της ελληνικής αρχαιότητας. Ο κ. Ευαγγελίδης μας ταξιδεύει προγραμματισμένα σε πόλεις, σε χώρους και γεγονότα της πορείας του. Σταθμοί στο ταξίδι μας είναι η Θήβα, το Ίλιον, ο Γρανικός, το Γόρδιο, η Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, η Σίβα, τα Γαυγάμηλα, η Βαβυλώνα, τα Σούσα, η Περσέπολη, τα Εκβάτανα, η Αλεξάνδρεια Αραχωτών (σημερ. Κανταχάρ) ο Κοφήνας (σημερ. Καμπούλ), ο Ινδικός Καύκασος, η Βακτριανή, η Σογδιανή. Το 328 ο Αλέξανδρος νυμφεύεται τη Ρωξάνη. Το 327 αρχίζει η εκστρατεία στις Ινδίες: Άορνος Πέτρα, Τάξιλα, Υδάσπης, όπου αντιμετωπίζει τον Πώρο, Αρκεσίνης, Υδραώτης, Ύφασης. Εδώ το προς Ανατολάς τέρμα.
Αρχίζει η επιστροφή. Μαλλοί, Πάταλα, Γεδρωσία, Ινδικός Ωκεανός, Καρμανία, Πασαργάδες, Σούσα, Ώπη, Εκβάτανα, Βαβυλών. Εδώ, ενώ ο Αλέξανδρος σχεδιάζει εκστρατεία προς Δυσμάς, συναντάται με τον Χάρο. Άνιση μάχη. Ο Αλέξανδρος «αφήνει την τελευταία του πνοή στις 11 Ιουνίου του 323. Ήταν μόλις 33 χρονών».
Μικρής διάρκειας βασιλεία, μεγάλης διάρκειας έργο, παγκόσμιος θαυμασμός μέχρι και σήμερα. Απόδειξη οι πρόσφατες μεγάλες εκθέσεις σε Οξφόρδη, Παρίσι (Λούβρο), Μόναχο, Σίντνεϊ κ.α., με απόλυτη όλες επιτυχία. Ο διευθυντής του μουσείου του Σίντνεϊ κ. Φρανκ Χάγουορθ μιλάει για ρεκόρ επισκέψεων.
Ο κ. Ευαγγελίδης κλείνει το βιβλίο του με την εξίσου προσεγμένη αφήγηση της περιόδου των Επιγόνων και με έξι ξεχωριστού ενδιαφέροντος ονομαστικούς πίνακες των βασιλέων, κατά τη διαδοχή και τις μεταξύ των συγγενικές σχέσεις. Πολύ θετική είναι η συμβολή των φωτογραφιών αρχαίων νομισμάτων και η πλούσια ελληνική και ξένη βιβλιογραφία.
Θα κλείσω με τον πρόλογο του συγγραφέα.
Ο κ. Ευαγγελίδης πιστός στην αρχή «αρχή σοφίας η των ονομάτων επίσκεψις», ξεκαθαρίζει τους όρους «Μακεδονικό ζήτημα» και «αλυτρωτισμός» και επιπλέον, ως γνήσιος Εδεσσαίος εμμένει, μέχρις αποδείξεως του εναντίου, στην αρχική εκδοχή ότι Αιγές είναι η Έδεσσα.
Πού έχει δίκαιο.
Πράγματι, Μακεδονικό ζήτημα δεν υπάρχει. Αυτό επισημαίνει ο κ. Ευαγγελίδης, προσθέτοντας "ότι το μακεδονικό έχει κλείσει οριστικά με τη συμφωνία του Λονδίνου στις 17/30 Μαΐου του 1913 και Βουκουρεστίου στις 28 Ιουλίου/10 Αυγούστου 1913 με τις οποίες τερματίστηκαν οι Βαλκανικοί πόλεμοι".
Απόλυτα δίκαιο επίσης έχει ο κ. Ευαγγελίδης και στη χρήση του όρου "αλυτρωτισμός". Γράφει ο κ. Ευαγγελίδης "επειδή κοντεύουμε να ξεχάσουμε τη γλώσσα μας, υπενθυμίζω ότι αλυτρωτισμός είναι το πολιτικό εκείνο κίνημα σε μια χώρα, που αποσκοπεί να απελευθερώσει τους υπόδουλους ομοεθνείς του σε κάποιο άλλο γειτονικό κράτος, αλλά και τα εδάφη που κατοικούν αυτοί. Ποιους λοιπόν αλύτρωτους προσπαθούν να απελευθερώσουν οι Σκοπιανοί;". Ο κ. Ευαγγελίδης στο σημείο αυτό μας δίδει την ταυτότητά του "ως γηγενής Μακεδών, με οικογενειακές ρίζες ανιχνεύσιμες στον βορειοελλαδικό χώρο, από την Ήπειρο μέχρι την ανατολική Ρωμυλία, για περισσότερα από 200 χρόνια, με προσωπικές εμπειρίες και βιώματα από την σύγχρονη εποχή, νομίζω ότι δικαιούμαι να έχω και εγώ άποψη για το ζήτημα".
Στο σημείο αυτό αισθάνομαι την ανάγκη να φανερώσω και εγώ τη δική μου ταυτότητα. Οι γονείς μου με ρίζες θρακιώτικες από τον πατέρα και μικρασιατικές από τη μητέρα, είχαν χαμένους συγγενείς στη Μικρά Ασία και κάποιους συγγενείς εμπόρους στη Ρουμανία. Εγώ γεννήθηκα στην Έδεσσα, κατοικώ στη Νάουσα, παντρεύτηκα γυναίκα πρόσφυγα από το Μοναστήρι που για λίγο καιρό, όπως είπαν στους δικούς της, θα έμεναν στην Ελλάδα και θα επέστρεφαν στο Μοναστήρι. Συγγενείς τους έμειναν πίσω, αφού θα γυρνούσαν και οι άλλοι πίσω. Δεν επέστρεψαν οι άλλοι και αυτοί που έμειναν εκεί εγκλωβίστηκαν και είναι εκεί. Τα ανάλογα συνέβησαν με πολλούς, ώστε να είναι σήμερα βέβαιο ότι ελληνικής καταγωγής κάτοικοι του κράτους των Σκοπίων, αριθμούν τουλάχιστο τις 200 χιλιάδες, όπως και κατά την πρώτη απογραφή του ίδιου του κράτους των Σκοπίων διαπιστώθηκε. Για ποιον αλυτρωτισμό μιλάμε; Σήμερα στο κράτος των Σκοπίων τα φροντιστήρια εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας κάνουν θραύση.
Στο τρίτο θέμα Νάουσα και Έδεσσα είμαστε δικαιολογημένα παραπονούμενοι. Δεν θα μείνω στην παλιά υπόθεση ότι οι Αιγές είναι η Έδεσσα. Ο κ. Ευαγγελίδης καλά κάνει και περιμένει το ομόφωνο της επιστημονικής κοινότητας στο θέμα. Γνωρίζουμε καλά πώς ξεκίνησε η υπόθεση των ανασκαφών στη Βεργίνα και πώς παραμελήθηκαν οι ανασκαφές στη Νάουσα, την αρχαία Μίεζα και στην Έδεσσα. Είναι αλήθεια ότι την Ελληνίδα Μακεδονική γη δεν την γνωρίζουμε. Απλώς την ακουμπήσαμε ανασκαφικά. Πρώτος ο μακαρίτης Πέτσας στάθηκε απέναντι στον Ανδρόνικο με δημοσιεύματά του στην εφημερίδα "Ελληνικός Βορράς" της Θεσσαλονίκης. Προσωπικά, δεν θα αμφισβητήσω τα ευρήματα. Ακόμη, δεν θα αποκρούσω τις θέσεις της πλειονότητας της ομάδας Ανδρόνικου για το ότι οι Αιγές βρίσκονται στη Βεργίνα. Καταγγέλλω όμως το μονοπώλιο. Οργασμός στη Βεργίνα, παραμέληση της Νάουσας και στην αφάνεια η Έδεσσα. Είναι ανεπίτρεπτο οι τάφοι των Λευκαδίων να μένουν κλειστοί! Πλέον, αντιμετωπίζουμε μια θεληματική, αρνητική αντιμετώπιση σε μήκος χρόνου. Έγραφα στις 19/11/2011 στα Μακεδονικά νέα και τους Νέους καιρούς της Νάουσας. "Στους μακεδονικούς τάφους της Μίεζας κατεβάσαμε κιουπέγκια". Δυστυχώς η κατάσταση παραμένει η ίδια και σήμερα.
Τελειώνοντας, θέλω να σας ευχαριστήσω για την προσοχή με την οποία με ακούσατε, να συγχαρώ τον κ. Ευαγγελίδη και να ευχηθώ το νέο του βιβλίο να είναι καλοτάξιδο και στον ίδιο καλή δύναμη και καρποφορία και στα επόμενα χρόνια, που εύχομαι να είναι πολλά. Οι Μακεδόνες, γηγενείς πλέον όλοι, εύχομαι να συνεχίσουμε με το πάθος που μας διακρίνει να εργαζόμαστε στη Μακεδονία για τη Μακεδονία.
Βαλσαμίδης Εμμανουήλ
