Γράφει ο Κώστας Μίζας, Επιμελητής Ανηλίκων Βέροιας

Δεν έχουν περάσει πολλά χρόνια που στο σαλόνι του σπιτιού, την πρωτοκαθεδρία είχε ο ραδιοφωνικός δέκτης και το πικάπ που έπαιζε δίσκους βινυλίου. Μετά θρονιάστηκε η τηλεόραση. Έκτοτε έχουν αλλάξει πολλά. Εξέλιξη. Προφανώς. Αν μας αρκεί αυτή η απάντηση, δεν έχει νόημα να πάμε παραπέρα. Αν όμως προσπαθήσουμε να δούμε (χωρίς τα παραμορφωτικά γυαλιά που μας φορά η κάθε εποχή) κάτω από την επιφάνεια των πραγμάτων, ίσως διαπιστώσουμε το παράδοξο να ζούμε σε μια εποχή που η αφθονία των δυνατοτήτων απόλαυσης συνοδεύεται από τον κορεσμό και την απώλεια της επιθυμίας. 

Ας δούμε όμως πρώτα,πολύ συνοπτικά τις συνθήκες μέσα στις οποίες βιώνεται από τον έφηβο η μουσική. Προτείνω την θέση ότι η εκθρόνιση του ραδιοφώνου και του πικάπ και αργότερα του cd player(κατεξοχήν πηγές μουσικής) από την τηλεόραση και τον Η/Υ(όπου τα πάντα-ακόμα και η μουσική- διαμεσολαβούνται από την εικόνα)κατάφερε ένα πλήγμα στην αυταξία της μουσικής. Η φετιχοποίηση και παντοδυναμία της εικόνας κατέστησε την μουσική συνοδευτικό της εικόνας, αποδυναμώνοντάς την. Η αχόρταγη εικόνα(που τα δείχνει και τα περιέχει όλα) στέρησε από τον ακροατή μουσικής ένα δομικό στοιχείο της που είναι η φαντασία , η οποία  λειτουργούσε “μυθοποιητικά” και ενδυνάμωνε την δημιουργική και βαθιά ταύτιση με τον μουσικό δημιουργό,οδηγώντας αυτή την προσωπική σχέση ακροατή-μουσικού σε απρόβλεπτες κατευθύνσεις.

Μπορούσε να δημιουργηθεί μία σχέση,που είχε πολλά στοιχεία με την ερωτικη σχέση(λατρεία,πάθος,απογοήτευση). Αν καταργηθεί  όμως  η αμφισημία και το διφορούμενο,θα χαθεί η μαγεία.

Για να οικοδομηθεί αυτή η σχέση χρειαζόταν ένα βάθος χρόνου,που τώρα, στην εποχή της ταχύτητας και της  ιλιγγιώδους εναλλαγής ερεθισμάτων, όπου το βλέμμα έχει εκπαιδευτεί να “σκανάρει” κι όχι να βλέπει, είναι αδύνατο..

Είναι γεγονός ότι περάσαμε από την εποχή της καταπίεσης(των σταθερών κανόνων) ,στο άλλο άκρο,στην εποχή της υπερανεκτικότητας.Στην απεγνωσμένη προσπάθεια των γονιών να φαίνονται “σύγχρονοι” και να συμβαδίζουν με το “πνεύμα της εποχής”, το οποίο επιτάσσει κάθε “θέσπιση ορίων” να θεωρείται αντιπαιδαγωγικός καταναγκασμός, αποποιήθηκαν τον ρόλο τους που είναι ο “πόλος” της σταθερότητας των κανόνων(καθώς θεωρήθηκε κατάλοιπο άλλης εποχής συνυφασμένης με τον αυταρχισμό),και τα παιδιά αφέθηκαν στον ανεξέλεγκτο πόλο της “αγοράς”,χωρις να υπάρχει το αντίπαλο δέος που θα λειτουργούσε εξισσοροπητικά.

Ετσι μετά την κατεδάφιση κάθε μορφής αυθεντίας(και γονεικής),απαξιώθηκε κάθε προσπάθεια μετάδοσης από το απόθεμα των αποθησαυρισμένων  μουσικών γνώσεων  του παρελθόντος ,καθώς δεν υπάρχει αυτή η γέφυρα με τις προηγούμενες γενιές,έχοντας βουλιάξει στα νερά της ανυποληψίας και της αποκαθήλωσης.

Πλέον το “παληό” δεν εμπνέει σεβασμό ως κάτι που διέγραψε την τροχιά του στο παρελθόν και απλά εξάντλησε την δυναμική του παραχωρώντας  σειρά του σε κάτι νέο που “πατάει” όμως πάνω στα ίχνη του παληού και προχωράει παραπέρα,όπως κάθε μορφή παράδοσης που πρέπει να συμπληρωθεί εκεί όπου έχασε το βηματισμό της με το σήμερα. Ισως εδώ συνυπάρχει και μία μη ομολογημένη (υποσυνείδητη) ατομική ανάγκη να ξεφύγουμε από το χθες, γιατί η απόκλιση από τη σημερινή μας εικόνα θα δημιουργούσε το δυσάρεστο καθήκον να προβούμε σε μία αποτίμηση . Ο σημερινός εαυτός όμως, επειδή είναι ρευστός και με τα βαρίδια της α-συνέχειας,είναι αλλεργικός σε κάθε μορφή ειλικρινούς αυτοκριτικής και ανάληψης ευθύνης.

  Σε αυτή τη ρευστή εποχή, χωρίς από τη μία τις καταπιεστικές “αυθεντίες”.αλλά και χωρίς τις καθησυχαστικές βεβαιότητες από την άλλη,μεγαλώνουν οι νέοι,με την αποφυγή  εκ μέρους των γονέων με “εφηβική ελαφρότητα και ανεμελιά” ανάληψης του καθοδηγητικού τους ρόλου.

   Ετσι όμως ενώ φαντάζει σαν βασίλειο της ελευθερίας, βιώνεται από τον έφηβο,ως τρόμος του κενού.   

   Ετσι ένας σημερινός έφηβος πιστεύει ότι η μουσική ξεκίνησε με την Μαντόνα,την Μπρήτνευ Σπήαρς,την Μπιγιονσέ και την Lady Gaga. Δεν υπάρχει πριν στην μουσική,αποτελεί “προιστορία” Ετσι όμως χάθηκε η συνέχεια και οι ρίζες της μουσικής, αγνοεί από τί επηρεάστηκε,πώς διαμορφώθηκε,τί υβριδικές μορφές πήρε.Θεωρεί ότι δημιουργήθηκε με παρθενογέννεση,χωρίς κόπο,χρόνο,ωρίμανση,επιρροές,κοινωνικά συμφραζόμενα και αντιπαραθέσεις,έτσι χωρίς αιτία ,απλά “συνέβη”.Και αυτή η σχηματισμένη άποψη διαμορφώνει το βλέμμα και την οπτική της για πολλά φαινόμενα του κοινωνικού γίγνεσθαι.Ετσι όμως καταλήγει να είναι μία γνώση της μουσικής αποσπασματική και λειψή,καθώς λείπουν πολλά κομμάτια από το παζλ για να είναι ολοκληρωμένη.

 (Αναγκαία επισήμανση. Οσα αναφέρω,ως προσωπικές εκτιμήσεις εμπεριέχουν την πιθανότητα λάθους. Εκτιμώ λοιπόν ότι αφορούν ένα ποσοστό περίπου 80%,καθώς είναι ευνόητο ότι υπάρχουν και οι εξαιρέσεις,που βαθμιαία συρρικνώνονται).

  Κλείνοντας το Α΄μέρος,επιτρέψτε μου να προτείνω μερικούς δίσκους για ακρόαση, που προέρχονται από την “προιστορία” της ροκ,οι στίχοι των οποίων γραμμένοι στη γραμμική γραφή Β΄,βρέθηκαν χαραγμένοι σε αιγυπτιακό πάπυρο που φύεται στις όχθες του Νείλου.                 

PETER HAMMILL   “Over”, PINK FLOYD “Obscured by clouds”, TINDERSTICKS   “Curtains”, RADIOHEAD “Ok computer”, REM “Automatic for the people”, MORRISEY   “Vauxhal and I”, TIM BUCKLEY  “goodbye and hello”, TALKING HEADS  “Remain in light”, TUXEDOMOON   “Desire”, PETER GABRIEL   “So”, JOY DIVISION “Closer”, CLASH   “London calling”, ΤΡΥΠΕΣ  “Ομώνυμος “, LOU  REED “ Berlin”, NICK  CAVE  “Murder ballads”, ROBYN HITCHCOCK “The man who invented himself”, MAGAZINE  “Play”, VIOLENT FEMMES  “Ομώνυμος”, CAMEL  “Mirage”.

Καλό   (μουσικό) καλοκαίρι!