Πέτρος Στοΐδης

                                 ΓΕΝΙΚΗ  ΕΙΣΑΓΩΓΗ

«Θα ήθελα να ήμουν σφήκα και μάλιστα με θανατηφόρο κεντρί, να αρχίσω να τσιμπώ την αδιαφορία μας, τον φθόνο, την υστεροβουλία μας, την ιδιοτέλειά μας, τη συνήθεια να βγάζουμε ο ένας τα μάτια του αλλουνού και όλοι μαζί τα μάτια της Νάουσας.» ΜΑΝΩΛΗΣ ΒΑΛΣΑΜΙΔΗΣ, ΨΗΦΙΔΕΣ 4ος τ.

Φίλες και φίλοι του βιβλίου καλησπέρα σας.

Δώδεκα χρόνια μετά την πρώτη έκδοση των Ψηφίδων του Ο Εντιμολογιότατος Άρχων Ιερομνήμων του Οικουμενικού Πατριαρχείου Εμμανουήλ Βαλσαμίδης, θεολόγος, συνταξιούχος Λυκειάρχης, επανέρχεται για να συμπληρώσει το ψηφιδωτό του με τις 234 ψηφίδες των νέων τόμων, που τους αφιερώνει «στους κατά καιρούς προϊσταμένους, υφισταμένους φίλους συνεργάτες του, με αγάπη» και που έχουμε την τιμή οι υποφαινόμενοι, να παρουσιάσουμε στο κοινό της πόλης μας. 

«Το γράψιμο είναι γέννα. Και είναι γέννα, γιατί είναι σύλληψη, διεργασία, ωρίμανση, πνοή, έκφραση», έγραφε ο κ. Βαλσαμίδης στην εισαγωγή του πρώτου τόμου των Ψηφίδων του, το 2002. Και καθώς έχει δηλώσει, ευτυχώς χωρίς αποτέλεσμα, πως «τα γραπτά μου, αν και το ευχαριστιέμαι, δεν τα ξαναπιάνω στα χέρια μου», σήμερα, Ιούνιος του 2014, μετρούμε αισίως 610 ψηφίδες κατανεμημένες σε 5 τόμους. Κοντά σ’ αυτούς πρέπει να προσθέσουμε και τη σειρά των 18 βιβλίων  που έχει δημοσιεύσει από τη νεαρή του ηλικία, τα πρώτα των οποίων γνωρίζουμε μόνο τους τίτλους, καθώς έχουν εξαντληθεί. Έτσι ο συγγραφέας Βαλσαμίδης, ακολουθώντας πάντοτε τη διάθεση – τακτική της σωκράτειας αλογόμυγας, που πρώτα διατηρεί τον ίδιο σε εγρήγορση και κατ’ επέκταση τους πολυπληθείς αναγνώστες του, υπενθυμίζει, τώρα στη δύση της ζωής του ακόμη πιο έντονα, «τι σημαίνει να είσαι ενεργός πολίτης και λόγω και έργω». Αγαπώντας βαθιά τον τόπο του, οι αναγωγές του σε οτιδήποτε γενικό, καταδεικνύουν την αγωνία του Ναουσαίου, Ημαθιώτη, Έλληνα να δει το ψηφιδωτό σε όλους τους τομείς της δημιουργίας να ολοκληρώνεται. Γι’ αυτό και σπεύδει να βεβαιώσει πως «θα συνεχίσω απτόητος μέχρι την τελευταία μου πνοή να προσφέρω το κατά δύναμη καλύτερο στον κόσμο μας, στην πόλη και τους νέους της». 

Και περνάμε στα βιβλία. 

Τους δύο τόμους προλογίζουν, αναφερόμενοι στην προσωπικότητα του συγγραφέα με διάθεση ουσιαστικής βιβλιοκρισίας, ο Κώστας Κούλης, Γ. Γραμματέας του Συλ¬λόγου των Ναουσαίων των Αθηνών, τον 4ο, και η Αναστασία Μακρή - Κουλτζή, «εκ των νεοτέρων συνεργατών μου, των άξιων και ευγνωμόνων φίλων μου», τον 5ο τόμο. 

«Τα δημοσιεύματά μου στον τύπο», γράφει στην Εισαγωγή του 4ου τόμου ο συγγραφέας, «ταξινομήθηκαν κατά χρονολογική σειρά και επιμερίστηκαν κατά θέματα σε ένδεκα κεφάλαια (Α\' έως ΙΑ\'), τα οποία ονόμασα μέρη. Προτάσσονται τα: Επίκαιρα. Και ακολουθούν τα: Κοινω¬νικά, Εθνικά, Λαογραφικά, Εκκλησιαστικά, Ιστορικά, Αρχαιολογικά, Πολιτιστικά (CIOFF - συνέδρια - αποστολές), Φεστιβάλ (22ο 23ο και 24ο), Παρουσιάσεις - πρόλογοι, Ομιλίες - διαλέξεις - εισηγήσεις - πραγματείες.

Πιστεύω, ότι κάθε μέρος αποτελεί κατά το πλείστο θεματική ενότητα, συγκεντρώνει χρονολογικά όλο το υλικό της περιόδου από τον Ιούνιο του 2009 μέχρι σήμερα και διευκολύνει τον αναγνώστη να διεξέλθει βήμα προς βήμα όλα τα μέρη με αμείωτο ενδιαφέρον.

Σε κάθε σημείωμα υπάρχει παραπομπή στα φύλλα και τις ημερομηνίες των εφημερίδων, του ηλεκτρονικού τύπου και περιοδικών. Τα σημειώματα αυτά πέραν της σημερινής αξίας τους, θα αποτελέσουν ένα ανοιχτό παράθυρο θέασης της εποχής τους από τους επιγιγνομένους.»

Αξίζει να τονιστεί ο διαφορετικός τρόπος που ο συγγραφέας μας πληροφορεί για την ταξινόμηση των θεμάτων του, πράγμα που γίνεται για πρώτη φορά. Με τον γνωστό του «διαλογικό εσωτερικό μονόλογο», χρησιμοποιώντας περισσότερο ως άλλοθι την παράθεση των κεφαλαίων και φτάνοντας σχεδόν στα όρια του horror vacui (=φόβος κενού), ο ρέκτης κ. Βαλσαμίδης δεν «μασάει τα λόγια του». Οι Ψηφίδες του ή οι «Ψηφιδωτές του Εξομολογήσεις» ως παράλληλος τίτλος, από το ξεκίνημά τους εμπεριέχουν σχόλια, κριτική και υποκρύπτουν βαθύτερα και μύχια συναισθήματα (οργής, λύπης, συμπάθειας, συγκατάνευσης κτλ.) αλλά και διάθεση συνευθύνης και αυτοκριτικής. Ως δάσκαλος, συνηθίζει στο τέλος κάθε προλόγου του, και όχι μόνο, να αναφέρει σκόπιμα(;) μια μικρή ιστορία, πραγματική ή επινοημένη, σε επίρρωση των όσων υποστηρίζει και σχολιάζει στη συνέχεια, αποκαλύπτοντας στον αναγνώστη του, από την αρχή, τις πραγματικές του προθέσεις  και προσκαλώντας τον σε μια συζήτηση επί των θεμάτων που αναπτύσσονται στη συνέχεια, ευχόμενος, στο τέλος, «τοῖς ἐντευξομένοις να βρουν το χρόνο να παλέψουν με τα κείμενα». 

ΤΟΜΟΣ 4ος

Στον 4ο τόμο των Ψηφίδων περιλαμβάνονται τα πρώτα έξι από τα συνολικά ένδεκα κεφάλαια, στα οποία ομαδοποιεί τα σημειώματά του ο συγγραφέας, σημειώματα που δημοσιεύτηκαν στον τοπικό έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο  από τον Ιούνιο του 2009 μέχρι σήμερα.

Αλέξανδρος Οικονόμου 

ΜΕΡΟΣ Α΄: ΕΠΙΚΑΙΡΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ (σελ.19-80)

Πραγματικά είναι πολύ δύσκολο να επιλέξει κανείς τι να προβάλει και τι να αφήσει λίγο πιο πίσω, έτσι για την οικονομία του χρόνου της παρουσίασης, από το σύνολο των σημειωμάτων αυτής της ενότητας. Στον πραγματικό χρόνο που δημοσιεύονταν τα «σημειώματα», η ποικιλομορφία της θεματικής του σχολιογράφου μπορεί να μην γίνεται ιδιαιτέρως αισθητή, λαμβάνοντας υπόψη και το χρονικό διάστημα που μεσολαβούσε από τη δημοσίευση του ενός από το άλλο. Στην μορφή όμως που παρατίθενται στον τόμο αυτό, το ένα δίπλα στο άλλο, αποτελούν ένα σύνολο, ή μάλλον μερικά μικρότερα επί μέρους σύνολα με εύκολα διακρινόμενη θεματική το καθένα, πάντα με την ιδιότυπη «ελλειπτική» γραφή του συγγραφέα. Μια γραφή που με δεξιοτεχνικό τρόπο οδηγεί τον αναγνώστη  να προσεγγίσει το θέμα του, δίνοντας κάθε φορά την αφορμή είτε να ενημερωθεί απλώς, ή ακόμα να το πάει παραπέρα, αν το επιθυμεί. Μπορούμε να δούμε το καθένα από αυτά περισσότερο ως αφορμές προβληματισμού του αναγνώστη και λιγότερο ως έτοιμες λύσεις ή κατασταλαγμένες απόψεις.

Ωστόσο, παρ’ όλη την ποικιλομορφία των θεμάτων, μπορούμε να επισημάνουμε και σ’  αυτήν την ταξινόμηση κάποιες «σταθερές», που χαρακτηρίζουν τα γραπτά του κ. Βαλσαμίδη: Την απέραντη αγάπη του για την Παράδοση του τόπου μας και πώς αυτή «περνάει» στον «έξω» χώρο, μέσα από την συμμετοχή των τοπικών μας λαογραφικών ομίλων σε διεθνείς διοργανώσεις, την αγωνία του για την όσο το δυνατόν καλύτερη προβολή της πόλης μας στους ξένους, που είτε την επισκέπτονται είτε την «φιλοξενούν» στα δικά τους μέρη, την απόλυτη προσήλωσή του στο πρωτοποριακό εκπαιδευτικό έργο που ακολούθησε σ’  ολόκληρη τη διάρκεια της ακαδημαϊκής (και όχι μόνο) πορείας του, και τέλος το τεράστιο απόθεμα αρχαιομάθειάς του, που την χρησιμοποιεί πάντοτε ως δεξαμενή για να πλουτίσει τη σύγχρονη σκέψη και την απέραντη αγάπη για τον τόπο του τη Νάουσα, το δυναμικό της οποίας, κρυμμένο ή φανερό, πάντοτε φροντίζει να προβάλει στα δημοσιεύματά του, αλλά και στις άλλες δραστηριότητές του.

Στην ενότητα αυτή εντάσσονται και κάποιες αναφορές τρίτων στα «έργα και ημέρες» του κ. Βαλσαμίδη: Η εκτενής αναφορά στα Ιδιωτικά Εκπαιδευτήρια Βαλσαμίδη (1959-1978) που περιλαμβάνεται στο βιβλίο του Κώστα Λαπαβίτσα «Η ιστορία του μπάσκετ στη Νάουσα 1952-1989» με πλούσιο φωτογραφικό υλικό από τις δραστηριότητες του σχολείου, ο αγώνας του με κάθε πρόσφορο μέσον για την ανάδειξη και αξιοποίηση των αρχαιοτήτων της περιοχής μας και βέβαια η «δημοσιογραφική» παρουσίαση του τιμητικού αφιερώματος στο πρόσωπό του που διοργάνωσε η Πολιτιστική Εταιρεία Νάουσας «Αναστάσιος Μιχαήλ ο λόγιος», γιορτάζοντας ταυτόχρονα τα 83α γενέθλιά του στις 9 Δεκεμβρίου 2012.

Τα Επίκαιρα Σημειώματα ολοκληρώνονται με μια σειρά δημοσιευμάτων με τα οποία ο κ. Βαλσαμίδης εκφράζει την αντίθεσή του στην απόφαση του Δήμου να δεχτεί την γνωστή χορηγία του Ιδρύματος του Τζορτζ Σόρος για πετρέλαιο στα σχολεία της πόλης. Θεωρεί ότι πίσω από τις «φιλανθρωπίες» του Σόρος και του Ιδρύματός του κρύβονται άλλες προθέσεις, επικίνδυνες για την εθνική μας πορεία κυρίως σε ό,τι αφορά στο θέμα των Σκοπίων και του «Μακεδονισμού», που έχει απώτερο στόχο «…τον ακρωτηριασμό της Ελλάδας με αλλαγή συνόρων».

Π. Αθανάσιος Νίκου

ΜΕΡΟΣ Β΄: ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ (σελ 81-100)

    Στο  δεύτερο μέρος που επιγράφεται ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ, περιλαμβάνονται 9 άρθρα όντως κοινωνικού περιεχομένου, ξεχωριστού ενδιαφέροντος. Ενδεικτικά αναφέρουμε το τρίτο κατά σειρά σ’ αυτή την ενότητα το οποίο επιγράφεται: «Το λιγότερο, απαράδεκτοι», και μαρτυρεί την τόλμη προς όλες τις κατευθύνσεις, του κ. Μανώλη Βαλσαμίδη. «Είναι ντροπή», σημειώνει, «αυτά που συμβαίνουν με τους συνταξιούχους και την χορήγηση των φαρμάκων τους. Σεβαστός δάσκαλος, πάνω από τα 90, οδηγήθηκε στην ουρά αρμόδιας δήθεν υπηρεσίας και όταν ήρθε η σειρά του τον πληροφόρησαν ότι πρέπει να πληρώσει τα φάρμακα, να πάει μετά στη Βέροια, να υποβάλλει αίτηση με ΑΦΜ, ΑΜΚΑ, ταυτότητα, βιβλιάριο Τράπεζας, εξοφλημένα τιμολόγια των φαρμάκων του μηνός με επικολλημένα τα κουπόνια και… να περιμένει, θα μπούνε τα λεφτά κάποτε στο λογαριασμό της Τράπεζάς του. Αν και στα 90 του, στητός, αγέρωχος, δεν άλλαξε. Σαν να τον βλέπω στο πλατύσκαλο του Σχολείου, ίδιο, όπως τότε που το διηύθυνε με το μειλίχιο πάντοτε ύφος του, την αγάπη του για τα παιδιά και την προσηνή προς τους γονείς των μαθητών του συμπεριφορά. Τύπος αξιοπρεπούς παλαιού δασκάλου, σε μέρες που αποζητάει λίγη στοργή, λίγη από την πολλή αγάπη που έδωσε, μια αξιοπρεπή συμπεριφορά από το κράτος που υπηρέτησε όρθιος στο πόστο του, μια ζωή, ταπεινώνεται και ταλαιπωρείται απρόσμενα.

  Αλήθεια τι έκαναν οι συνταξιούχοι, όρθιοι η κατάκοιτοι, για να βλέπουν αυτή την σκληρότητα και την απαξίωση, την προσβολή που τους γίνεται σε ανταπόδοση των όσων προσέφεραν; Κάποιοι δεν σκέφτονται ότι αύριο θα βρεθούν οι ίδιοι στη θέση των ανήμπορων σήμερα απόμαχων της ζωής; Δεν έρχονται στη θέση τους, δεν βλέπουν ότι γκρεμίζεται συθέμελα ο θεσμός της κοινωνίας, διαλύεται η ίδια η δομή της Πολιτείας; Επενέβη ο εισαγγελέας, μήπως έχουμε έκθεση ανθρώπων στον κίνδυνο του θανάτου. Είναι αυτονόητο. Θα επισυμβούν θάνατοι με αυτήν την τακτική. Φοβούνται οι συνταξιούχοι τον θάνατο; Οι συνταξιούχοι ξέρουν ότι θα πεθάνουν, πρέπει όμως να αγωνιούν και για το φάρμακο; Μια φόλα ευθανασίας δεν υπάρχει; Θα ήταν μια κάποια λύση και για το οικονομικό πρόβλημα της χώρας. Ξέρετε πόσα θα εξοικονομήσει το άστοργο κράτος από την απαλλαγή του από τις συντάξεις. Όσοι υπεύθυνοι, είστε το λιγότερο ΑΠΑΡΑΔΕΚΤΟΙ!» 

  Το τελευταίο κείμενο της σειράς των ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ είναι αρκετά επίκαιρο επίσης. Επιγράφεται «Κρίση» και Ιστορία, Σόλωνας και Λευιτικό. Αναφέρεται εδώ ότι δεν αλλάζουν συμπεριφορές οι κατά περιόδους δανειστές. «Στάδιο πρώτο: Πάρε λεφτά με φτηνό τόκο. Στάδιο δεύτερο: Βάλε ενέχυρο την περιουσία σου, την ελευθερία σου και πάρε λεφτά, λεφτά να θέλεις. Στάδιο τρίτο: Πάρε ποινές, φτώχεια, πείνα, δυστυχία, φυλακή, εμείς θέλουμε τα λεφτά μας. Αλάνθαστο το εγχείρημα, αδίσταχτοι οι άνθρωποι, ζητούν και παίρνουν «αίμα». Και στους λαούς ισχύουν τα ίδια. Λένε πολλοί για τους εμπερίστατους λαούς: Δεν φταίμε εμείς, ας πρόσεχαν. Να τιμωρηθούν προς παραδειγματισμό κι ας αφανιστούν! Π.χ. οι Έλληνες. Ο κάθε νοήμων άνθρωπος αναρωτιέται που οδηγεί αυτή η ατέρμων κατάσταση της καταδίκης των Ελλήνων στη φτώχεια.  Η γενιά μου έζησε πολλά», σημειώνει ο συγγραφέας, «δεν τα χωράει ο ανθρώπινος νους. Δεν γίνεται να πάμε προς τα εκεί χωρίς να χαρακτηρισθεί η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Τύραννος.» Λέει ο Αριστοτέλης στα Πολιτικά του: «Επιδίωξη της τυραννίας είναι να πτωχεύσουν οι πολίτες, γι’ αυτό ο τύραννος τους παίρνει τα όπλα, φέρεται άσχημα στο πλήθος, βασανίζει τους πολίτες, εξαναγκάζοντάς τους να φεύγουν για άλλους τόπους». Πώς οι αρχαίοι λαοί αντιμετώπιζαν τέτοια φαινόμενα;

       «Στην Π.Δ. υπάρχει ο θεσμός του Ιωβηλαίου. Κάθε πενήντα χρόνια χαρίζονταν τα πάντα, επανέρχονταν τα κτήματα στους παλιούς τους κατόχους και η ζωή ξεκινούσε από την αρχή. Στην Αθήνα έχουμε τη Σεισάχθεια του Σόλωνα. Έσεισαν το άχθος, το βάρος των αδυνάτων οι νόμοι του Σόλωνος. Απέβαλαν από πάνω τους τα δυσβάσταχτα βάρη. Οι αδύνατοι Αθηναίοι και η πολιτεία ξαναβρήκαν τον δρόμο τους… Το πρόβλημα σήμερα είναι των δυνατών. Μάζεψαν όλο τον πλούτο στα συρτάρια τους. Δεν λειτουργεί η Κοινότητα διαιρεμένη σε λαούς πατρικίους και σε λαούς ανέστιους πληβείους. Θα εκραγεί. Υποχρεωτικά ο πλούτος πρέπει να επιστρέψει σε αυτούς από τους οποίους αφαιρέθηκε. Πολιτικές τιμωρίας, νομοτελειακά, είναι ιστορικό δεδομένο, επιστρέφουν στο κεφάλι των τιμωρών… Σήμερα οι αδύνατοι έχουν το πάνω χέρι. Ώρα να προσέξουν οι δυνατοί.»

Πέτρος Στοΐδης

ΜΕΡΟΣ Γ΄: ΕΘΝΙΚΑ - ΠΟΛΙΤΙΚΑ (σελ 101-124)

 «Τα εθνικο-πολιτικά μας θέματα πολλά, όλα ανοιχτά, «χαίνοντα», και μεγάλοι πειρασμοί - πρόκληση για τους ενεργούς πολίτες και όσα ανήσυχα μυαλά. Τα σκοπιανά και παρασκοπιανά, πονοκέφαλος. Διογκωμένα ψεύδη, παρα¬ποίηση της αλήθειας, καπήλευση του πολιτιστικού και εθνικού μας πλούτου, από ένα έθνος τεχνητό, δεν μπορούν να μείνουν ανέγγιχτα και σ’ αυτές τις «Ψηφίδες». Εξ άλλου, το κακό που μας βρήκε, η ύφεση, η ανεργία, η συμπεριφορά των ισχυρών, προκαλούν - αξιώνουν μια καθαρή θέση.»

Αυτή την καθαρή θέση αποκαλύπτει ο Έλληνας δάσκαλος με τα 11 άρθρα που ακολουθούν στο κεφάλαιο αυτό. Αυστηρός με τα ζητήματα των εθνικών θεμάτων, έμπλεος εθνικής υπερηφάνειας στηριγμένης πάντα στις αποδείξεις της ιστορίας, δεν τα διαπραγματεύεται, μεταλαμπαδεύοντας το ήθος και τη συνέπεια του εθνικού αντιπροσώπου (η θητεία του στον CIOFF το αποδεικνύει) και στους συνεργάτες του. Επαινεί την αντίδραση του «Κοινού των Μακεδόνων» στην προπαγάνδα των Σκοπίων, απογυμνώνει, επιστημονικά και τεκμηριωμένα,  τις ανιστόρητες προσπάθειες του Μουσείου των Σκοπίων να  παρουσιάσει ελληνική επιγραφή ως παιονική, αλλά και διακηρύσσει σε όλους τους τόνους (γνωστοί είναι οι σχετικοί του αγώνες) πως «είναι θέμα ηθικής τάξης, αλλά και απαίτηση του διεθνούς δικαίου, οι κλεμμένες από τους Γερμανούς ελληνικές αρχαιότητες, κατά τη διάρκεια της κατοχής, να επιστραφούν στον τόπο τους, στην Ελλάδα, όπου και ανήκουν.». Άλλωστε κυρίαρχη άποψή του είναι πως «ο πολιτισμός είναι το τελευταίο που χάνεται, αλλά το πρώτο που αναγνω¬ρίζεται, όσο και αν φαίνεται αυτό παράξενο». Παράλληλα, όμως, αναφερόμενος  σε εμπειρίες από φεστιβάλ του CIOFF, όπου «οι εχθροί, μάλιστα οι καθ’ υπερβολήν εχθροί, μπορεί να γίνουν φίλοι, καμιά φορά οι καλύτεροι…» δεν διστάζει να προβάλει τις φιλικές σχέσεις των χορευτικών συγκροτημάτων Ελλάδας και Σκοπίων, απόρροια του ουσιαστικού τρόπου αντιμετώπισης των νέων, αποκαλύπτοντας έτσι  και την πλευρά του  διπλωμάτη - οραματιστή. Η πλευρά αυτή τονίζεται ιδιαίτερα, με την αναφορά του στους όρους ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ - ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΣ - ΠΑΤΡΙΩΤΙΣΜΟΣ. «Ο πατριώτης αγαπάει την πατρίδα του, είναι όμως και παραμένει άνθρωπος. Δεν είναι υποχρεωτική η ταύτιση. Είναι όμως δυνατό ο πατριώτης να εκτιμά τους διαφορετικούς, να είναι άνθρωπος στους συνανθρώπους του, άνθρωπος απέναντι στους αδύνατους, αν είναι δυνατός, άνθρωπος στους αλλοεθνείς, στην ειρήνη και τον απευκταίο, πάντοτε, πόλε¬μο.» Βέβαια δεν θα μπορούσε να λείψει και η σχετική ιστορία - παραβολή «του έσχατου κοδράντη», που παραπέμπει στη γνωστή φράση του Χριστού περί διαλλαγής,  μάθημα διδαχής του θεολόγου - παιδαγωγού, όπως τονίζει με νόημα,  στην καταληκτική του πρόταση: «Και ο αναγινώσκων νοείτω...».

Αλέξανδρος Οικονόμου 

ΜΕΡΟΣ Δ΄: ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΑΡΑΔΟΣΗ (σελ.125-200)

Κυρίαρχο θέμα αυτής της ενότητας είναι το κορυφαίο τοπικό αποκριάτικο δρώμενο της Νάουσας, οι «Μπούλες». Είτε ως θαυμαστή παρουσία του σε διάφορα φολκλορικά φεστιβάλ στο εξωτερικό, είτε ως έρευνα, που ανακαλύπτει και επισημαίνει την επιβίωση σ’  αυτό σημαντικών στοιχείων από την αρχαιότατη κληρονομιά μας. Ιδιαίτερα ενδιαφέρει τον ερευνητή η διαδικασία ενσωμάτωσης στη σημερινή «ζώσα» παράδοση  του τόπου μας αρχαιότατων στοιχείων και δεδομένων που και την χαρακτηρίζουν. «Γνωρίζω…», σημειώνει ο κ. Βαλσαμίδης «…ότι  μια μεγάλη μερίδα των ειδικών θεωρούν τα λαϊκά δρώμενα ρηχά, προϊόντα έκφρασης πρόσφατων σχετικά κοινωνικών φαινομένων-γεγονότων, με ορατό χρονικό ορίζοντα της  αρχής τους και ευδιάκριτα τα στοιχεία των αιτίων τους. Αυτό μπορεί να ισχύει για λαούς με αβαθή παράδοση… δεν ισχύει όμως σε τόσους λαούς με πολιτισμό και παράδοση χιλιετιών…».  Έτσι σε  μια σειρά διαδοχικών «Σημειωμάτων» ο ερευνητής παραθέτει, μεταφράζει, σχολιάζει και αναλύει αρχαίους Ορφικούς Ύμνους των Κουρήτων, της Μητρός Θεών και του Διονύσου στους οποίους επισημαίνει εντυπωσιακά στοιχεία που καταγράφονται και περιλαμβάνονται, έστω και ως υπολείμματα,  στο  δρώμενο «Μπούλες» της Νάουσας.

Παραθέτοντας συγκεκριμένα στοιχεία από το δρώμενο ως σημερινό συλλογικό βίωμα των Ναουσαίων, συνεπικουρούμενος και από ταυτόσημες γνώμες και άλλων συμπολιτών μας, ο κ. Βαλσαμίδης στοιχειοθετεί, χωρίς αμφιβολία, την αρχαιοελληνική καταγωγή του δρώμενου «Μπούλες», αποκλείοντας κατηγορηματικά τις ονομασίες «Γενίτσαροι» ή «Γιαννίτσαροι», που τις θεωρεί «όρους νεότευκτους» σε σχέση με την παράδοση, κατασκευασμένους, και μάλιστα «αταίριαστους και προσβλητικούς για την Ιστορία της Νάουσας και των Ναουσαίων». Κατονομάζει μάλιστα τον μακαρίτη Π. Δεινόπουλο, εκδότη της τοπικής εφημερίδας «Φωνή της Ναούσης» να  προτείνει την αλλαγή του ονόματος του εθίμου, θεωρώντας, στηριζόμενος σε κάποιο λεξικό της Σλαβικής γλώσσας, ότι Μπούλα είναι η Τουρκάλα νύφη και ζητώντας μάλιστα τον εξοβελισμό της από τον όμιλο των χορευτών. «Τα λάθη ανθρώπινα. Η επαναφορά όμως στο αληθές είναι χρέος… Οφείλουμε να διατηρήσουμε τη γυναικεία μορφή στο δρώμενο ως κόρη οφθαλμού».

«Το δρώμενο μένει ως εθιμικό κατάλοιπο του αρχαίου…» καταλήγει στην σειρά αυτών των σημειωμάτων ο κ. Βαλσαμίδης. «Πλέον η δράση είναι εκδήλωση προβολής της νεανικής δύναμης και ανδρείας, προστασίας της πόλης, αγάπης στη φύση, τελετή υποδοχής της Άνοιξης. Οι νέοι του ομίλου να είναι περήφανοι γιατί είναι συνεχιστές μιας παράδοσης τριών χιλιάδων ετών και μπράβο τους».

Π. Αθανάσιος Νίκου

ΜΕΡΟΣ Ε΄: ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ (σελ.203-235)

Ποικιλία θεμάτων στη θεματική ενότητα αυτή, ο κ. Βαλσαμίδης αναφέρεται στο Ναό του Οσίου Θεοφάνους  -  ιστορική τοποθέτηση, στην μνήμη του Ιγνατίου του Θεοφόρου, στα μοναστήρια του Βερμίου, σχετικά με τον Επιτάφιο της Μονής Υπαπαντής Ναούσης, και άλλα ενδιαφέροντα. Ξεχωρίζει εδώ το γεγονός της χειροθεσίας σε Άρχοντα Ιερομνήμονα της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, οφίκιο που έλαβε ο κ. Μανώλης Βαλσαμίδης από τα χέρια του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου μας κ. Παντελεήμονος. Η τελετή έγινε  στον Ιερό Ναό Αγίου Μηνά Ναούσης, τον Δεκέμβριο του 2012. Διαβάστηκε η σχετική Πατριαρχική Πράξη με την οποία αποδίδεται στον κ. Βαλσαμίδη η μέγιστη αυτή τιμή από το Φανάρι, για την προσφορά του στα γράμματα και τον τόπο. Στην δράση και στο πολυσχιδές έργο του Μανώλη Βαλσαμίδη αναφέρθηκε ο Σεβασμιώτατος κατά την προσφώνησή του, ενώ στην αντιφώνησή του ο δάσκαλός μας σαφώς συγκινημένος, ευχαρίστησε τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη μας κ. Παντελεήμονα, με την προτροπή του οποίου βραβεύτηκε ο ίδιος από το Οικουμενικό μας Πατριαρχείο.

Πέτρος Στοΐδης

ΜΕΡΟΣ ΣΤ΄: ΙΣΤΟΡΙΚΑ (σελ 237-286)

Προλογίζει, κατά τη νέα του συνήθεια, ο συγγραφέας το περιεχόμενο του κεφαλαίου αυτού που περιέχει 34 θέματα: «Στο μέρος αυτό του βιβλίου περιλαμβάνονται κατά το πλείστον δημοσιεύ¬σεις σημειωμάτων που έχουν σχέση με την ιστορία. Δύο - τρία θέματα ξεχωρίζουν: α) Η ανάγκη δημιουργίας ιστορικού αρχείου στη Νάουσα, β) Η αρχαία ονομασία της Αράπιτσας: Αστραίος και γ) Η αναφορά στον άθλο της έκδοσης του αρχείου του Αλή Πασά. Τα άλλα θέματα έχουν την επικαιρότητά τους και ειδικά το καθένα παρου¬σιάζει επίσης ενδιαφέρον. Οι δημοσιεύσεις συγκροτημένων δημοσιευμάτων και ιστορικών μελετών περιελήφθησαν στο ειδικό μέρος ΟΜΙΛΙΕΣ - ΔΙΑΛΕΞΕΙΣ - ΜΕΛΕΤΕΣ του 5ου τόμου.»

Μ’ ένα τιμητικό επετειακό αφιέρωμα στον καπετάν Τέλλο Άγρα και τον Αντώνη Μίγκα, στηριγμένο σε πλούσιο ερευνητικό υλικό, ο  Μακεδόνας συγγραφέας αποτίει το δικό του φόρο τιμής στους αγώνες των ηρώων του Μακεδονικού Αγώνα, αποκαλύπτοντας πολλές άγνωστες πτυχές από τα δραματικά γεγονότα του Ιουνίου του 1907, που οδήγησαν στην άνανδρη και στυγνή δολοφονία τους από τους Βουλγάρους του Ζλατάν. «Έδωσαν τη ζωή τους για τη Μακεδονία… Έτσι ως Εθνομάρτυρες τους τιμά ο Ελληνισμός, η Αλμωπία και η Έδεσσα… Είναι άξιοι της Πατρίδας, άξιοι κάθε τιμής. Προσωπικά τους τιμώ, πάνω από ήρωες, που πράγματι ήσαν, τους τιμώ ως  οραματιστές…». Σημείωση: Απότοκος και των δημοσιεύσεων του κ. Βαλσαμίδη, η τοποθέτηση, από το Δήμο, προτομής του Ναουσαίου Αντώνη Μίγγα στον χώρο του πλακόστρωτου, στο Δημοτικό Πάρκο Ηρώων, τον Οκτώβριο του 2012. 

Πλημμυρίζει από πατριωτικό πόνο αλλά και ιερή αγανάκτηση η δραματικής απόγνωσης έκκληση που απευθύνει ο συγγραφέας στο άρθρο του για την ΑΝΑΓΚΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΑΡΧΕΙΟΥ ΣΤΗ ΝΑΟΥΣΑ: «Η πόλη μας είναι ιστορική, πόλη ηρωική, μαρτυρική, πόλη βιομηχανική, αγροτική, πόλη με προσωπικότητες που διέπρεψαν στα γράμματα, στην πολιτική, στον πολιτισμό. Με μια ονοματοθεσία κάποιας οδού δεν τελειώ¬νουν οι υποχρεώσεις του Κοινού. Κάνω έκκληση στα πατριωτικά αισθήματα του δημάρχου και των δημοτικών συμβούλων να ιδρυθεί στην πόλη Ιστο¬ρικό Αρχείο για τον διευρυμένο Δήμο. Υπάρχουν στοιχεία του πολιτισμού μας που πετιούνται. Το τι είδε και τι βλέπει καθημερινά η Πλακένια, ο Θεός το ξέρει!».

Με τον ηχηρό αλλά μεστό ουσίας τίτλο ΑΘΛΟΣ Η ΕΚΔΟΣΗ ΤΩΝ ΑΡΧΕΙΩΝ ΤΟΥ ΑΛΗ ΠΑΣΑ ο συγγραφέας δεν κρύβει την άφατη ικανοποίησή του για την  άριστα επιμελημένη έκδοση των αρχείων του πασά της Ηπείρου. «\'Εχουμε πλέον τα αρχεία του Αλή Πασά στα γραφεία μας...» δηλώνει περιχαρής, και συνεχίζει: «Είναι φανταστικά τα όσα συνέ-βησαν. Ο Αλή χάρη σε ένα οργανωμένο γραφείο Ελλήνων επιτελών του ήταν παρών με τον δικό του τρόπο στη διεθνή διπλωματική σκακιέρα». Όπως είναι γνωστό, ο «ανήσυχος νέος» των 85 Μαΐων χρησιμοποιώντας μεθοδικά αυτό το πλούσιο υλικό ξαναέγραψε από την αρχή (ήταν ήδη καθ’ οδόν προς το τυπογραφείο) το βιβλίο του Η ΠΑΛΗ ΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣ ΜΕ ΤΟΝ ΑΛΗ  ΠΑΣΑ ΚΑΙ ΟΙ ΞΕΝΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ παραθέτοντας με σχολιασμό, δεκάδες έγγραφα για τη Νάουσα, που ήσαν άγνωστα μέχρι σήμερα και τεκμηριώνοντας «βήμα προς βήμα όλα τα γεγονότα». Προοίμιο του βιβλίου αποτέλεσε το άρθρο του για τις ΟΝΟΜΑΣΙΕΣ ΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΤΗΣ στο κεφάλαιο αυτό.   

Π. Αθανάσιος Νίκου

ΜΕΡΟΣ ΣΤ΄: ΙΣΤΟΡΙΚΑ (συνέχεια) (σελ.287-332)

Συνεχίζει ο συγγραφέας με επιστολές και ιστορικά άρθρα. Υπάρχει παρουσίαση του Θόδωρου Ελευθεριάδη στον ηλεκτρονικό τύπο σχετικά με την περυσινή παρουσίαση του βιβλίου του Μανώλη Βαλσαμίδη: «Η πάλη της Νάουσας με τον Αλή πασά και οι ξένες δυνάμεις», εδώ στο Δημοτικό θέατρο  με σχετικό ρεπορτάζ, αλλά και η ανακοίνωση της Ιεράς Μητροπόλεως των ΙΘ΄ Παυλείων με θέμα «Εντρυφώντας στην Ιστορία»,  αλλά και οι ευχαριστίες του κ. Βαλσαμίδη. Και καταλήγει η σειρά αυτή αλλά και ο 4ος τόμος με σημαντικές ιστορικές αναφορές.

*****

ΤΟΜΟΣ 5ος

Στον 5ο τόμο των Ψηφίδων περιλαμβάνονται τα υπόλοιπα πέντε μέρη  από τα συνολικά ένδεκα κεφάλαια, στα οποία ομαδοποιεί τα σημειώματά του ο συγγραφέας, σημειώματα που, όπως αναφέρθηκε ήδη,  δημοσιεύτηκαν στον τοπικό έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο  από τον Ιούνιο του 2009 μέχρι σήμερα.

Αλέξανδρος Οικονόμου (σελ. 17-72)

ΜΕΡΟΣ Α΄: ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ

Στο πρώτο τμήμα του 5ου τόμου των «Ψηφίδων» είναι συγκεντρωμένα Σημειώματα που έχουν να κάνουν με διάφορα θέματα αρχαιολογικού ενδιαφέροντος. Από τις φωνές αγωνίας για την εγκατάλειψη ή έστω την αδυναμία πρόσβασης και επίσκεψης των σημαντικών αρχαιολογικών μνημείων της περιοχής μας, την έλλειψη επαρκούς σηματοδότησης και την ανύπαρκτη, ουσιαστικά, προβολή τους, μέχρι τις μεγάλες εκθέσεις σε πόλεις και μουσεία του εξωτερικού, με αφιερώματα στην ιστορία της Μακεδονίας και στον Μ. Αλέξανδρο. Ιδιαίτερα για τις τελευταίες, δηλαδή τις εκθέσεις για την Αρχαία Μακεδονία στην Οξφόρδη (Απρίλιος – Αύγουστος 2011) και στο Λούβρο (Οκτώβριος 2011 - Ιανουάριος 2012), καθώς και λίγο αργότερα τις ανάλογες εκθέσεις στο Σύδνεϋ και στο Μόναχο, ο ενθουσιασμός του κ. Βαλσαμίδη είναι τέτοιος που πολύ εύκολα μεταφέρεται στους αναγνώστες των Σημειωμάτων,  καθιστώντας τους κοινωνούς των σημαντικότατων αυτών γεγονότων. Με την ευκαιρία πληροφορούμαστε και για τα δικά μας «Ελγίνεια», τις «Μαγεμένες» (Incantadas) της Θεσσαλονίκης που βρίσκονται στο Λούβρο και τη συλλογή 120 αρχαίων αγγείων του άγγλου ζωγράφου Λουτζιέρη, ο οποίος συνόδευε τον Έλγιν!

Μια μεγάλη ενότητα αυτών των Σημειωμάτων αναφέρεται στην παρουσίαση του αρχαιολογικού έργου στην περιοχή μας και ιδιαίτερα στην αναστήλωση του αρχαίου θεάτρου της Μίεζας, την υπόσχεση της αρχαιολογικής υπηρεσίας για επέκταση των ανασκαφών στην γύρω περιοχή, που ελπίζεται να αποσαφηνίσουν τη μορφή και τις χρήσεις των μεγάλων κτιρίων που έχουν ήδη εντοπιστεί, σε σχέση με τη Σχολή του Αριστοτέλη. «Έρχεται η σειρά μας…», σημειώνει ο υπομονετικός και επίμονος αρχαιολάτρης. «…Μας περιμένει η Γάστρα, το Τσιφλίκι, η Ακρόπολη, ο  Παλιοκαλιάς, η Μέσα Υπαπαντή, ο Πρόδρομος, ο Άγιος Νικόλαος (πάνω και κάτω), η Σχολή Αριστοτέλους, το Μπαχούτσι, η Πλακένια, το Μπαλτανέτο, τα περί το Θέατρο, οι Τάφοι, οι Γέφυρες στην Αράπιτσα κλπ.». Με συνοπτικότατο τρόπο δίνει τον «πίνακα των περιεχομένων» των μελλοντικών αρχαιολογικών ερευνών!

Πέτρος Στοΐδης (σελ. 75-122)

ΜΕΡΟΣ Β΄: ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ

23 άρθρα παρουσιάζονται στην κατηγορία αυτή. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί και την κοινωνική δικτύωση (Facebook) για να γνωστοποιήσει τα άρθρα του. Στο κεφάλαιο «Επιγράμματα», «προβάλλονται Μακεδόνες επιγραμματοποιοί και γίνεται φανερό ότι στη Μακεδονία της αρχαιότητας υπάρχει εύρος και βάθος πηγαίας έμπνευσης, δυνατή ποιητική έκφραση, που δεν υστερεί σε τίποτε από την παραγωγή άλλων ελληνικών διαμερισμάτων».Ο κ. Βαλσαμίδης  σημειώνει χαρακτηριστικά: «είναι ανεπίτρεπτο για τους Μακεδόνες και γενικότερα για όλους τους Έλληνες να μένουμε μακριά από τον πλούτο αυτόν της δημιουργίας των προγόνων μας και να ακούμε να λέγονται και να γράφονται ηλιθιότητες για τη γλώσσα των Μακεδόνων στην αρχαιότητα. Η Μακεδονία γέννησε, τόσους πολλούς φιλολόγους διαχρονικά, που είναι ντροπή να τους αγνοούμε». Παράλληλα αφιερώνει το επίγραμμα του Αντιφάνη που μιλάει για την αξία της ζωής στους «συμπατριώτες μου Ναουσαίους που έχουν τον τρόπο να χαίρονται τη ζωή στα Εξωκλήσια, στις γιορ¬τές και τα πανηγύρια».

Ακολουθούν οι Παρουσιάσεις των βιβλίων της Ευγενίας Ζάλιου - Μπασιακούλη ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙ ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣ, που το χαρακτηρίζει «έργο ζωής, ύμνο στη διαχρονική Νάουσα» και του Νίκου Σπάρτση ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΣΤΗ ΝΑΟΥ¬ΣΑ. Η παρουσίαση αυτή, δηλώνει ο κ. Βαλσαμίδης, «θα ήθελα να γίνει γέφυρα για το πέρασμα στην κατανόηση της ποικιλίας και της διαφορετικότητας της μουσικής με¬λωδίας, της ποιητικής ρυθμικής και των χορευτικών ποδών των παραδοσια¬κών τραγουδιών της Νάουσας». Και καταλήγει: « Έχουμε σε τούτο το καλαίσθητο βιβλίο ό,τι τραγουδήθηκε στη Νάου¬σα για δυο αιώνες. Και αυτό είναι άθλος. Το εκπληκτικότερο είναι ότι έχου¬με τραγούδια, με όλα τα στοιχεία τους, μουσική και λόγια που συνόδεψαν, στον χρόνο, την πορεία αυτού του λαού». 

CIOFF

«Στο μέρος αυτό του βιβλίου, δημοσιεύονται μερικά έγγραφα και σημειώ¬ματα κλειδιά, για την κατανόηση της ανάγκης να είναι συνδεδεμένη η Νάουσα με τον CIOFF σε επίπεδο συλλόγων, αλλά και νέων που υπόσχο¬νται - πραγματοποιούν δράσεις και προοιωνίζονται επάξια διαδοχή». Χαρακτηριστική είναι η παρατήρησή του: «Οι δυνατότητες των νέων για μια αλλαγή είναι μεγάλες, ακαταμάχητες. Αλίμονο σε εκείνους που επιχειρούν να αναχαιτίσουν την ορμή των νέων. Αν το πετυχαίνουν… αλίμονό σου κατακαημένη Πατρίδα!».

Αποστολές

Αποκαλυπτικός ο κ. Βαλσαμίδης και ταυτόχρονα επικριτικός σε όσους δεν έχουν αντιληφθεί το νόημα των αποστολών στο εξωτερικό: «Τα θέματα που θίγονται στα σημειώματά μου στο μέρος αυτό είναι ομιλητικά. Οι αποστολές στο εξωτερικό είναι ό,τι καλύτερο, για τα παιδιά, για την εκ-προσώπηση της χώρας, όταν οργανώνονται σωστά, με βάση ότι πηγαίνεις για να προσφέρεις, για να μάθεις και όχι για εγωιστική, υλική, απόλαυση. Οι αποστολές δεν είναι εκδρομές. Οι ανοργάνωτες αποστολές του τύπου «πάμε για να καλοπεράσουμε», συνή¬θως δεν είναι να τις θυμάται κανείς, πέραν του ότι εγκυμονούν αστοχίες σε πολλά επίπεδα και ποικίλους κινδύνους. Όσο ένα φεστιβάλ θέλει προετοιμασία, άλλο τόσο και μια αποστολή. Η υπόθεση αποστολή είναι πολύ σοβαρή υπόθεση.»

Π. Αθανάσιος Νίκου (σελ. 124-222) 

ΜΕΡΟΣ Γ΄: ΦΕΣΤΙΒΑΛ (22ο, 23ο, 24ο)

Βρισκόμαστε πλέον στο τρίτο μέρος που επιγράφεται ΦΕΣΤΙΒΑΛ, και αναφέρεται στα τρία τελευταία διεθνή φεστιβάλ του Πυρσού, 22ο, 23ο, και 24ο. Ομολογώ ότι αισθάνομαι όλη την αδυναμία και όλη την στενοχώρια να μιλήσω γι’ αυτό, όμως είναι μέρος του βιβλίου. Η αγωνία του κ. Βαλσαμίδη είναι έκδηλη από τις πρώτες σελίδες. Το πρώτο σημείωμα της σειράς αυτής το επιγράφει: «Θλίβομαι για το κατάντημα». Παρ’ όλα ταύτα ξεκινάει να πει το  χρονικό κατ’ αρχάς του 22ου Φεστιβάλ το 2011. Άρχισαν οι προετοιμασίες, υπάρχει ενθουσιασμός και δίκαια. Γράφει ο κ. Βαλσαμίδης: «Το αποζητάει ο κόσμος της Νάουσας αυτό το φεστιβάλ, είναι γεγονός, και αυτό γιατί ο κόσμος μας έχει βιωματική σχέση με την παράδοση, το χορό και το παραδοσιακό τραγούδι. Το αποζητάει και, κατά πως πάνε τα πράγματα, θα το έχει. Η πρώτη φάση της επιλογής των συγκροτημάτων έχει τελειώσει με τον καλύτερο τρόπο και αποδοτικότατα για τον δικό μας τόπο. Θα δούμε Βραζιλία, Τζακάρτα, Σερβία, Πολωνία και Ρωσία. Και θα ακούσουμε δύο φωνητικά συγκροτήματα από Βουλγαρία και Ισπανία. Καλόδεχτοι.», καταλήγει. Αναφέρει επίσης τα ερείσματα του φεστιβάλ, την τελική του ευθεία, τις οδηγίες προς τα συγκροτήματα και βέβαια το πρόγραμμά τους. Σε επιστολή του προς το Δημοτικό Συμβούλιο στη συνέχεια, τονίζει ότι «ήταν απαραίτητο να κάνουμε φέτος το φεστιβάλ για πολλούς και πολύ πιεστικούς λόγους. Δεν ήταν μόνο να φέρουμε το χαμόγελο, την ελπίδα ή ένα ξέσκασμα στο λαό. Ήταν να κατοχυρώσουμε την πιστοποίηση ότι είμαστε CIOFF με το ότι υπάρχουμε. Τα άλλα φεστιβάλ CIOFF στην Ελλάδα η δεν λειτούργησαν η δεν έχουν πιστοποίηση. Ταυτόχρονα, με το συμπόσιο στη Σχολή Αριστοτέλους ανεβάσαμε τον πήχη ψηλά». Στη συνέχεια ο κ. Βαλσαμίδης εκφράζει την αγωνία του για το επόμενο φεστιβάλ το 23ο του 2012. Αφορμή η κοπή της βασιλόπιτας. Με όλες τις δυσκολίες 450 νέοι από Ευρώπη, Ασία, Αφρική και Αμερική καταφθάνουν στη Νάουσα! Ο Ruben Alejandro Hernandez Granados από το   μακρινό Μεξικό γράφει: «Είμαστε τόσο ευτυχείς που θα συμμετάσχουμε στο  Φεστιβάλ σας. Θα σας δούμε σύντομα!» Και ο κ. Βαλσαμίδης απαντά «Φίλε Ρουμπέν Αλέξανδρε, σας περιμένουμε. Σας περιμένουν οι Ναουσαίοι, που ξέρουν να εκτιμούν τον λαϊκό πολιτισμό, να σας χαρούν. Σας περιμένει και ένας ΠΥΡΣΟΣ, πράγματι, στην τρέλα του!» Έληξε και το 23ο Φεστιβάλ του 2012. 

        Ήδη ξεκινούν συνεχείς επαφές της επιτροπής CIOFF-ΠΥΡΣΟΥ-ΝΑΟΥΣΑΣ, για την προετοιμασία του 24ου Φεστιβάλ για το καλοκαίρι του 2013. Βγαίνει και το πρόγραμμα. Ποια χώρα θα χορέψει, τι μέρα θα χορέψει, ποια ώρα θα χορέψει. Όμως το Φεστιβάλ αυτό δεν έγινε ποτέ! Ματαιώθηκε! Διαβάζοντας κανείς τα κείμενα πολλά καταλαβαίνει. Γράφει ο κ. Βαλσαμίδης «Η κεραμίδα μου ήρθε, λοιπόν, τη Μεγάλη Παρασκευή. Δεν έκανα το καλύτερο Πάσχα της ζωής μου, αν και είχα κοντά μου τα παιδιά μου και τα εγγόνια μου. Προσπαθούσα να πείσω τον εαυτό μου ότι δεν είναι το θέμα προσωπικό. Είναι θέμα του Συλλόγου. Είναι θέμα της Νάουσας. Γιατί σεκλετίζομαι; Η σκέψη πάλι τι θα πω σ’ αυτούς που μας βοήθησαν εντός και εκτός Ελλάδος, τι θα κάνουν οι ξένες αποστολές που προετοιμάστηκαν να έρθουν στην Ελλάδα, στο φημισμένο Φεστιβάλ της Νάουσας, δεν με άφηνε να ησυχάσω. Να στήσεις ένα Φεστιβάλ είναι εύκολο. Να το γκρεμίσεις, χωρίς να τσακιστείς είναι δύσκολο… Τι θα κάνω εγώ! Το δηλώνω ότι αγαπώ τον Λαϊκό πολιτισμό και δεν τα βάζω κάτω. Θα τον υπηρετώ όσο μπορώ. Ομολογώ ότι αιφνιδιάστηκα. Μπορούσε το Φεστιβάλ να γίνει με άλλο φορέα. Δεν πειράζει. Πικράθηκα αλλά δεν κρατάω κακία. Εύχομαι στον ΠΥΡΣΟ να πάει καλά στις άλλες δράσεις του. Έχει αξιόλογους ανθρώπους. Έχει αξιόλογους νέους». 

Κάπως έτσι ολοκληρώνεται το Τρίτο μέρος του βιβλίου που κατέχει περίπου 100 σελίδες. Εμείς με αγάπη να ευχηθούμε την επανίδρυση, εντός ή εκτός εισαγωγικών, του ΠΥΡΣΟΥ και να ξαναδούμε το Φεστιβάλ. Ας μου επιτραπεί να παραθέσω κάτι που έγραψε ένας λογοτέχνης του περασμένου αιώνα και μ’ αυτό να τελειώσω: «Τι παράδοξα και τι μελαγχολικά πράγματα που συμβαίνουν, αλήθεια, εις το έθνος αυτό των μεγάλων νηπίων». 

Αλέξανδρος Οικονόμου (σελ. 223-343)

ΜΕΡΟΣ Δ΄: ΟΜΙΛΙΕΣ – ΔΙΑΛΕΞΕΙΣ – ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ –        

                      ΠΡΑΓΜΑΤΕΙΕΣ

Στο τελευταίο κύριο μέρος του τόμου αυτού περιλαμβάνονται έντεκα εκτεταμένα κείμενα, με διαφορετική θεματολογία μεταξύ τους, που δεν έχουν πλέον την μορφή των «Σημειωμάτων», αλλά είναι πλήρεις ομιλίες ή διαλέξεις ή εισηγήσεις του συγγραφέα σε διάφορες ευκαιρίες, ή ακόμη ερευνητικές εργασίες του, δοκιμιακού χαρακτήρα, ενώ η ενότητα αυτή ολοκληρώνεται με την αναδημοσίευση της εισήγησης του Φιλόλογου - αρχαιολόγου κ. Γιώργου  Μάλιου, «Μανώλης Βαλσαμίδης, το πολιτιστικό και συγγραφικό του έργο» στο τιμητικό αφιέρωμα που διοργάνωσε η Πολιτιστική Εταιρεία Νάουσας στο πρόσωπό του, τον Δεκέμβριο του 2012.

Τα θέματα που περιλαμβάνονται σ’  αυτήν την ενότητα είναι:

1.«Τα δρώμενα της Αποκριάς στη Νάουσα: Μύθοι και πραγματικότητα». Πρόκειται για διάλεξη προς τις Μαθητικές Κοινότητες των Α\' & Β\' Γυμνασίων Νάουσας, που πραγματοποιήθηκε το 2007, στην οποία ο κ. Βαλσαμίδης πραγματεύεται το αγαπημένο του θέμα, τις Μπούλες, αποδεικνύοντας την διαχρονικότητα των Αποκριάτικων εθίμων και την σύνδεση του απώτατου παρελθόντος με τη σημερινή «ζώσα» παράδοση.

2.«Ζαφειράκης και Αλή Πασάς». Άλλη μια διάλεξη προς μαθητές, που πραγματοποιήθηκε τον Μάρτιο του 2013, με την οποία σκιαγραφείται ο βίος και η πολιτεία του σημαντικότερου Άρχοντα της Νάουσας κατά την Επανάσταση του 1822. 

3.«Ευκαιρία για διάλογο στην οικογένεια». Ομιλία στη Σχολή Γονέων της Μητρόπολης τον Φεβρουάριο του 2011, όπου ο ομιλητής τονίζει την αξία και τη σημασία του διαλόγου στις διάφορες εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής και ιδιαίτερα μέσα στην οικογένεια, σε αντιδιαστολή με την απλή παροχή συμβουλών «από καθέδρας».

4.«Παραδοσιακά δρώμενα και Εκκλησία». Ομιλία τον Μάρτιο του 2012, στον Άγιο Μηνά. Ο ομιλητής αναφέρεται στους τρόπους που πανάρχαια έθιμα και πρακτικές ενσωματώθηκαν στο εκκλησιαστικό ημερολόγιο, τελειώνοντας με τη ρήση του Αποστόλου Παύλου «Το λοιπόν αδελφοί, όσα σεμνά, όσα αγνά, όσα δίκαια, όσα εύφημα, εί τις αρετή και ει τις έπαινος, ά και εμάθετε και παρελάβετε και ηκούσατε και είδετε εν εμοί, ταύτα πράσσετε και ο Θεός της ειρήνης έσται μεθ’  υμών». 

5.«Τα δάση Αγίου Νικολάου και Σελίου μετά το 1822». Πρόκειται για μια δημοσίευση στον τοπικό τύπο (Μακεδονικά Νέα, 20-1-2010) που αφορά στο θέμα των δασών Σελίου κα Αγίου Νικολάου, όπως προβάλλει μέσα από μια σειρά αδημοσίευτων εγγράφων-αναφορών από την Επιτροπή Αγώνος της Νάουσας προς τον Αυλάρχη του βασιλέως Κωνσταντίνου και τον ίδιο το Βασιλιά. 

6.«Ομιλία στη Χοντροσούγκλα» (13-4-2012). Αναφορά στην περίφημη μάχη του Μακεδονικού Αγώνα τον Απρίλιο του 1906 μεταξύ των ελληνικών ανταρτικών σωμάτων Κατεχάκη, Μπενή και του ναουσαίου Σιμανίκα, και του οργανωμένου Τουρκικού στρατού. Με την ευκαιρία ο ομιλητής αναφέρεται και στην παλιότερη ιστορία της περιοχής, από την αρχαιότητα μέχρι και μετά την επανάσταση του 1822.

7.«Το ποτάμι μας, η Αράπιτσα». Εισήγηση σε σχετική ημερίδα του συλλόγου «Αριστοτέλης» τον Δεκέμβριο του 2013. Ο εισηγητής προσεγγίζει το θέμα του από ιστορική άποψη, επισημαίνοντας τον ρόλο του ποταμού μας στις διάφορες ιστορικές περιόδους, εικάζει δε, με βάση σημαντικές ενδείξεις από αρχαίους συγγραφείς, ότι το αρχαίο όνομα της Αράπιτσας ήταν Αστραίος.

8.«Μασκοφόρα δρώμενα». Εισήγηση με το αγαπημένο θέμα του κ.  Βαλσαμίδη που έγινε στα σύλλογο «Ανθέμια», στα Λευκάδια και δημοσιεύτηκε στο τελευταίο τεύχος του περιοδικού «Νιάουστα». Ξεκινώντας από την απώτερη αρχαιότητα και την Μητέρα θεών που συνοδεύουν οι Κούρητες με ενόπλιους χορούς, ο μελετητής περνά στην διαδρομή αυτών των δρώμενων μέσα στην ιστορία φτάνοντας μέχρι τις Μπούλες του σήμερα και προβληματίζεται για την χρήση της μάσκας σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης.

9.«Γρηγόριος Περδικάρης, πρώτος πρόξενος των ΗΠΑ στην Αθήνα». Πρόκειται για ερευνητική εργασία σχετικά με την ιστορία της μυθιστορηματικής αυτής οικογένειας και των επιφανών ιατρών-λογίων γόνων της. Διερευνά την πορεία του γιατρού Γρηγορίου Περδικάρη του Αντωνίου, που μετά το χαλασμό της Νάουσας βρέθηκε στην Αμερική με τη βοήθεια αμερικανών ιεραποστόλων, όπου σπούδασε, και στη συνέχεια τοποθετήθηκε από την Κυβέρνηση των ΗΠΑ Γενικός πρόξενος στην Αθήνα το 1838.

10.«Επανάσταση και χαλασμός της Νάουσας. Η συνεισφορά της Έδεσσας στον ανασυνοικισμό της». Διάλεξη στην Λαογραφική Εταιρία Έδεσσας τον Απρίλιο του 2011. Ο ομιλητής επισημαίνει ότι η επανάσταση της Νάουσας δεν ήταν αυτόνομη, αλλά αποτελούσε μέρος ευρύτερου σχεδίου, το οποίο όμως δεν εκτελέστηκε σωστά. Κάνει αναλυτική καταγραφή των απωλειών των Ναουσαίων και περιγράφει τη διαδικασία ανασυνοικισμού της πόλης και την συνεισφορά των Εδεσσαίων σ’ αυτήν την περιπέτεια καθώς και τη συνεισφορά των Ναουσαίων, αργότερα, στη βιομηχανική ανάπτυξη της Έδεσσας, αλλά και στο Μακεδονικό Αγώνα.

11.«Η ιστορία του σχολείου του Αγίου Μηνά». Επετειακή ομιλία που εκφωνήθηκε στο πλαίσιο του εορτασμού για τα εκατοντάχρονα από την θεμελίωση του σχολείου (3 Ιουλίου 1911). Περιγράφεται η  κατάσταση στην προεπαναστατική και  μετεπαναστατική Νάουσα σε θέματα παιδείας, οι προσπάθειες συγκέντρωσης χρημάτων για την ανέγερση σχολικών κτιρίων, οι διχόνοιες στα σπλάχνα της Ελληνικής κοινότητας μεταξύ των πλουσίων και του Πούπουλου, η επί τέλους θεμελίωση του κτιρίου του σχολείου το 1911 και η ολοκλήρωσή του (1919-1930), μετά την απελευθέρωση της πόλης από τους τούρκους, μετά από πολλά χρόνια διακοπής των εργασιών.

12.Στην εισήγησή του με θέμα: «Μανώλης Βαλσαμίδης, το πολιτιστικό και συγγραφικό του έργο», που ολοκληρώνει αυτήν την ενότητα θεμάτων του τόμου, ο φιλόλογος κ. Γιώργος Μάλλιος αναφέρεται στα βιογραφικά στοιχεία του τιμώμενου, την οικογένειά του και την  εκπαίδευσή του, τη θητεία του στα σχολεία της Πέλλας, στην ίδρυση και λειτουργία του ιδιωτικού Γυμνασίου «Βαλσαμίδη» στη Νάουσα (1959-1978), στη θητεία του στη δημόσια εκπαίδευση (1978-1988), στο πολυδιάστατο πολιτιστικό του έργο, με την ίδρυση του ΠΥΡΣΟΥ και του Διεθνούς φεστιβάλ CIOFF, και τονίζει την καινοτομία και την εξωστρέφεια των δράσεων αυτών. Ο κ. Μάλλιος ολοκληρώνει  εισήγησή του με την παρουσίαση του πολυδιάστατου συγγραφικού έργου του κ. Βαλσαμίδη, το οποίο ήδη αριθμεί δώδεκα (12) πολυσέλιδους τόμους, πέρα από τα τρία πρώτα βιβλία που συνέγραψε στη δεκαετία του ’60 με τη συνδρομή των μαθητών του σχολείου του.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Ακολουθεί ο επίλογος του συγγραφέα και οι πίνακες ονομάτων - προσώπων, ονομάτων χωρών, πόλεων, τοπωνυμίων κλπ., ονομάτων οργανισμών, ιδρυμάτων, συλλόγων και τέλος ονομάτων συνδρομητών της έκδοσης, κατά την παλαιά συνήθεια των εκδόσεων των αρχών του 20ου αι.

«Με τις σκέψεις μου εκτίθεμαι σε ένα νοερό, ελπίζω, γόνιμο διάλογο. Είναι για μένα το ζητούμενο. Ταυτόχρονα καταγράφονται γεγονότα και παραδίδονται στην κοινή μνήμα για τη διατήρησή τους. Με αυτές τις διαπιστώσεις κάνω την ευχή και το παρόν πόνημά μου να τύχει της δέουσας προσοχής και να ικανοποιήσει τους φίλους αναγνώστες» κλείνει τον Επίλογό του στον τόμο αυτό ο συγγραφέας.

Φίλες και φίλοι

Τα κείμενα του κ. Βαλσαμίδη που ενδεικτικά σας παρουσιάσαμε απόψε,  στη συντριπτική τους πλειοψηφία ξεχειλίζουν από Ναουσαίικο παλμό, όχι από τοπικιστική διάθεση ή υστερόβουλες σκέψεις αλλά από την επιθυμία του να διορθωθούν τα κακώς κείμενα και να αναδειχθούν εκείνα τα στοιχεία της περιοχής μας που την έχουν αναδείξει στο πέρασμα των χρόνων. 

Ο Μανώλης Βαλσαμίδης διαθέτει αυτήν την τεράστια «δύναμη ανάγκης» στην επικοινωνία με τα ευρύτερα στρώματα της κοινωνίας. Κι αυτό, γιατί η φύση του πνευματικού ανθρώπου που «ίπταται» των περιστάσεων τον ωθεί στην εκλαΐκευση των γνώσεων και της «προεξάρχουσας» οπτικής του απέναντι στα πράγματα. Έχοντας μέσα του το μεγάλο κίνητρο της προσφοράς στους υπόλοιπους, αισθάνεται εκτός από ερευνητής και αληθινός δάσκαλος. «Πάροχος» και «διακομιστής» των ιδεών του. Δεν μπορεί δηλαδή, να κάνει αλλιώς, επειδή δεν θέλει ο πλούτος της πνευματικότητας του να καταντήσει σαράκι ναρκισσισμού και να ροκανίσει ανεπαίσθητα και διαβρωτικά όλη τη νεότητα που διαθέτει το πνεύμα του. Κι αυτό δεν είναι και πολύ εύκολο. Φαίνεται όμως ότι η βιωμένη πείρα στην οποία πάντα πιστεύει, είναι ο καλύτερος οδηγός του.

Σ΄ ευχαριστούμε για μια ακόμη φορά Δάσκαλε!

Σας ευχαριστούμε πολύ κι εσάς για την προσοχή σας.