Μνημειακό έργο το βιβλίο «Γυναίκες και φορεσιές της Νάουσας», της φίλης Ναουσαίας εκπαιδευτικού – κοινωνικού λειτουργού κ. Ευγενίας Ζάλιου – Μπασιακούλη, έργο ζωής, ύμνος στη διαχρονική Νάουσα.
Δουλειά φροντισμένη χωρίς φειδώ. Περπάτημα, μιλητό, συλλογή υλικού, έκφραση, επιμέλεια εκτύπωσης, που βαθμολογούνται με άριστα και με τόνο, όπως λέγαμε κάποτε, ξεπέρασαν κάθε προσδοκία, σε έπαινο της συγγραφέα.
Στα επί μέρους: Στο κεφάλαιο “η θέση της γυναίκας στην κοινωνία” η συγγραφέας διαπραγματεύεται ελεύθερα χωρίς συμπλέγματα, αντικειμενικά, ένα δύσκολο θέμα για τις παλιές κλειστές κοινωνίες, με προδιαγραφές επιστημονικής ευθύνης. Από την ανατροφή των παιδιών, που είναι αναστήματα της Ναουσαίας γυναίκας, την οικογενειακή φροντίδα, μέχρι τα “ιλιάτσια” και τους συνδέσμους – Αδελφότητες ευποιίας, ερευνάται μεθοδικότατα, με πληρότητα όχι τυχαία, όλο το εύρος της γυναικείας παρουσίας στην κοινωνία της πόλης.
Η συγγραφέας δεν αφήνει καμιά μαρτυρία προφορική ή γραπτή ανεκμετάλλευτη. Σαν τις παλιές Ναουσαίες υφάντρες στον αργαλειό υφαίνει τις πληροφορίες ωσάν πολύχρωμες κλωστές και δημιουργεί. Οι εικόνες–σελίδες του βιβλίου της Ευγενίας, ποιήματα υφαντικής τέχνης, διανθισμένες με επιλεγμένες φωτογραφίες από τα περασμένα, περιγράφουν καταστάσεις, ήθη, συμπεριφορές, πρόσωπα, έργα χειρών, με αξιοζήλευτη δεξιοτεχνία.
Ενδιαφέρουσα η μαρτυρία στα απομνημονεύματά του Τούρκου Μουδίρη Ταχτσίν Ουζέρ για την κοινωνική ζωή της Νάουσας και αμάχητη γιατί προέρχεται από την άλλη πλευρά: «Στην πόλη υπάρχει 10.000 πληθυσμός. Οι 1.000 είναι Μουσουλμάνοι, αλλά και αυτοί είναι βρώμικοι και αγράμματοι, ενώ οι Έλληνες είναι εξευρωπαϊσμένοι και εντελώς πολιτισμένοι άνθρωποι… Οι Ρωμιοί, άνδρες και γυναίκες, με τις πολυτελείς ενδυμασίες βγαίναν στον κήπο… και έμεναν μέχρι αργά…».
Ιδιαίτερης έκτασης κεφάλαιο της εργασίας της Ευγενίας αποτελεί η Ναουσαίικη φορεσιά. Έχουμε εδώ λεπτομερή καταγραφή και περιγραφή της γυναικείας φορεσιάς στο σύνολο και κατά τα μέρη. Όλα τα κομμάτια της Ναουσαίικης γυναικείας φορεσιάς, ένα προς ένα, με λεπτομέρεια, καταγράφονται, περιγράφονται, απεικονίζονται, ώστε να είναι κατανοητή η χρήση και ο τρόπος παραγωγής των από τους τωρινούς και τους κατοπινούς μας.
Η συγγραφέας προχωρεί και σε συγκρίσεις της Ναουσαίικης γυναικείας φορεσιάς με φορεσιές άλλων πόλεων γειτονικών, αλλά και σε πανελλήνιο επίπεδο παρακολουθεί την εξέλιξη της αστικής γυναικείας φορεσιάς. Στο πόσο πίσω πάει αυτή η φορεσιά με βάση αυτές που σώθηκαν στα παλιά σεντούκια και το βεστιάριο του Λ.Ε.Ν. δεν είναι δυνατό να διακριβωθεί. Η χρονολογία 1850 είναι μια, εκ των πραγμάτων, καλή αφετηρία.
Το κεφαλοκάλυμμα της αρχοντικής πραγματικά Ναουσαίικης φορεσιάς, αδυναμία μου, είναι ποίημα περιγραφής και εικόνας. Αλλά και τα “πιίτια”, κάλτσες, σκουφούνια, σε περιγραφή και φωτογραφίες είναι πανέμορφα στην απλότητά τους, επιμελημένα κομμάτια, “ποιήματα”.
Σε παράρτημα παρουσιάζεται η ανδρική φορεσιά, όπως και οι φορεσιές των Βλάχων κατοίκων της πόλης εγκατεστημένων σ’ αυτήν 50 χρόνια πριν την καταστροφή της πόλης το 1822.
Πολλά έχει να διαβάσει στο εμπεριστατωμένο πόνημα της κ. Ευγενίας Ζάλιου – Μπασιακούλη ο αναγνώστης. Αλλά και να δει, γιατί ταυτόχρονα το βιβλίο είναι και ένα πολυτελές λεύκωμα φωτογραφιών δυσεύρετων και αξιοσπούδαστων.
Χίλια εύγε οφείλει η Νάουσα στην κ. Ευγενία Ζάλιου – Μπασιακούλη για το βιβλίο της «Γυναίκες και φορεσιές της Νάουσας». Είμαι σίγουρος ότι το βιβλίο αυτό θα είναι κόσμημα για κάθε δημόσια ή ιδιωτική βιβλιοθήκη, ατίμητο απόκτημα κάθε Ναουσαίου εντός και εκτός Ναούσης.
Προσωπικά την παρακαλώ να δεχτεί το θαυμασμό μου για τη δουλειά της και τα ειλικρινή μου συγχαρητήρια.
Σημειώσεις: τη Γενική επιμέλεια της έκδοσης είχε ο συμπολίτης μας Αρχιτέκτων Αλέξανδρος Οικονόμου, οι φωτογραφίες κοσμημάτων και ενδυμασιών είναι του Ιωάννη Λεάνδρου Παπακαρνέζη, τα διακοσμητικά σχέδια του Νικολάου Μπλιάτκα, ο σχεδιασμός-καλλιτεχνική επιμέλεια - εκδοτική παραγωγή είναι των εκδόσεων ΝΑΥΣ, που είναι τμήμα των εκδόσεων ILP productions LTD
Η όλη εκτύπωση είναι τετραχρωμία σε χαρτί 170 γραμμαρίων.
Την έκδοση προλογίζουν η κ. Ιωάννα Παπαντωνίου (σκηνογράφος - ενδυματολόγος, πρόεδρος του Πελοποννησιακού λαογραφικού ιδρύματος και η κ. Ξένια Πολίτου επιμελήτρια Συλλογής του Μουσείου Μπενάκη.
