Μιλήσαμε για τα Μητρώα, τα ιερά της μητέρας των θεών και για τους Κούρητες συνοδούς της. «Η Μητέρα των Θεών είναι μια παλιά σεβαστή θεά, της οποίας η λατρεία κατέχει ξεχωριστή θέση στην αρχαία Ελλάδα και ιδιαίτερα στη Μακεδονία. Τα ευρήματα από το ιερό στην περίοδο του 1994 ήταν πολύτιμα για τη γνώση της λατρείας», γράφει η καθηγήτρια κ. Στέλλα Δρούγου, διευθύντρια της ανασκαφής του αρχαίου ιερού της θεάς μητέρας στη Βεργίνα, σε άρθρο της στην Καθημερινή της 23 Ιουλίου 1995, όπου τονίζει ότι η λατρεία της θεάς είχε χαρακτήρα μυστικό.
Μιλήσαμε επίσης για τους ένοπλους χορευτές συνοδούς της, τους Κούρητες, τους οποίους πρέπει να αντιδιαστέλλουμε από τους Κουρήτες (φυλές Κρητών ή κατοίκων της Αιωλίας). Οι συνοδοί της θεάς οι Κούρητες είναι οι πρώτοι διδάξαντες τους ενόπλιους χορούς στους ανθρώπους.
Σε προηγούμενο σημείωμά μας παραλείφθηκε η εικόνα του προβαλλόμενου στο παρόν σήμερα στατήρα, στην οποία αναφέρονταν τα εξής:
«Στη φωτογραφεία ελικωτό αγγείο, κρατήρας, με απεικόνιση σατυρικής θεατρικής σκηνής με κεντρικές μορφές τον Διόνυσο και την Αριάδνη 400 με 395 π.Χ.. Στο άκρο επάνω δεξιά ο ηθοποιός που θα υποδυθεί τον ρόλο του Ηρακλή με δορά λιονταριού, τη γνωστή λεοντή, αλλά και προσωπείο».
Σήμερα, επί τέλους θα αναφερθούμε στον Ορφικό ύμνο του Διόνυσου, που έχουμε προεξαγγείλει από πολλού, αλλά μας προέκυψαν άλλα πολλά, επίσης ενδιαφέροντα.
Κικλήσκω Διόνυσον ἐρίβρομον, εὐαστῆρα, πρωτόγονον, διφυῆ, τρίγονον, Βακχεῖον ἄνακτα, ἄγριον, ἄρρητον, κρύφιον, δικέρωτα, δίμορφον, κισσόβρυον, ταυρωπόν, Ἀρήιον, εὔιον, ἁγνόν, ὠμάδιον, τριετῆ, βοτρυηφόρον, ἐρνεσίπεπλον. Εὐβουλεῦ, πολύβουλε, Διὸς καὶ Περσεφονείης ἀρρήτοις λέκτροισι τεκνωθείς, ἄμβροτε δαῖμον• κλῦθι, μάκαρ, φωνῆς, ἡδὺς δ᾽ ἐπίπνευσον ἀμεμ[φ]ής εὐμενὲς ἦτορ ἔχων, σὺν ἐυζώνοισι τιθήναις.
Γλωσσάρι
ἁγνός = πλήρης θρησκευτικής ευλάβειας, επί τόπου και πραγμάτων που ανήκουν στους θεούς. Επί θείων προσώπων αγνός, καθαρός.
ἄγριος = ενδιαιτούμενος στους αγρούς
ἄμβροτος = αθάνατος
ἀμεμφής = άμεπτος
ἄναξ = κύριος, δεσπότης
Ἀρήιος = πολεμικός
ἄρρητος = ανέκφραστος
Βακχεῖον = ο ναός του Βάκχου
βοτρυηφόρος = φέρει σταφύλια
δαίμων = θεός
δίκερως = με δύο κέρατα
διφυῆς = διπλής φύσεως
δίμορφος = με δύο μορφές (ανδρική και θηλυκή)
ἐπίπνευσον = σπεύσε ως πνοή ανέμου
ἐρίβρομος = πολύβουος
ἐρνεσίπεπλος = περιβλημένος βλαστά-ρια
εὐαστῆρ = ο βακχεύων (κραζει εύα)
Εὔβουλος = ο σώφρων
εὔζων = καλά ζωσμένος, καλλίζωνη
εὔιος = βακχικός
εὐμενὲς = λαλοδιάθετο, εύνουν
ἡδὺς = γλυκύς
ἦτορ = καρδιά
Κικλήσκω = καλώ
κισσόβρυος = κατακαλυμμένος από κισσό
κλύω = ακούω, κλῦθι = άκουσε
κρύφιος = απόκρυφος
λέκτρον = κρεβάτι
Περσεφόνη = θεά του κάτω και του επάνω κόσμου, κόρη του Δία και της Δήμητρας ή του Κρόνου και της Ρέας.
πολύβουλος = συνετότατος
πρωτόγονος = πρωτότοκος
ταυρωπός = ταυρόμορφος
τεκνωθείς = γεννηθείς
τιθήνη = τροφός
τρίγονος = ο γεννημένος τρεις φορές (Σεμέλη, κισσός, Ζευς)
τριετῆς = αυτός που γιορτάζει κάθε τρία χρόνια
ὠμάδιος = ευχαριστούμενος σε ανθρωποθυσίες
Απλοελληνική απόδοση
Τον Διόνυσο προσκαλώ, τον θορυβώδη που φωνάζει ευά, τον πρωτότοκο, πού έχει δύο φύσεις, και γεννήθηκε τρεις φορές, τον βακχικό βασιλιά, που ζει στους αγρούς, τον ανέκφραστο, τον απόκρυφο, που έχει δύο κέρατα και δύο μορφές, τον κατακαλυμμένο με κισσό, τον ταυρόμορφο, τον πολεμικό, τον βακχικό, τον αγνό, τον ωμοφάγο, τον τριετή, τον γεμάτο σταφύλια, τον σκεπασμένο με βλαστάρια. Καλόγνωμε, πολυμήχανε, που γεννήθηκες στα απερίγραπτα κρεβάτια του Δία και της Περσεφόνης, αθάνατε δαίμονα, άκουσε, μακάριε, τη φωνή μου και σπεύσε προσηνής, γλυκύς, με ευμενή διάθεση μαζί με τις καλλίζωνες τροφούς σου (τις Μαινάδες και τις Βάκχες).
Συμπεράσματα:
Ο κισσοφόρος, κισσοστεφής Διόνυσος και οι κατά καιρούς Διονυσιαστές καλύπτονται από φύλλα και κλάδους κισσού. Χαρακτηριστικός είναι ο κόρυμβος, του ανθισμένου αυτή την εποχή (Αύγουστος Σεπτέμβριος) κισσού που αφθονεί στα «μπαξέδια μας». Διαφορετική είναι η «αμφίεση» του Διόνυσου βοτρυηφόρου. Ο Διόνυσος είναι γεμάτος σταφύλια, σκεπασμένος με βλαστάρια.
Το ταυρόμορφος αναφέρεται σε εποχή που οι Διονυσιαστές έφεραν ζωόμορφες προσωπίδες – δορές, που κάλυπταν το κεφάλι μέχρι τη μέση της ράχης.
